Paxaros

Os habitantes do campo temos moitas desvantaxes respecto dos da cidade, pero mantemos algunhas vantaxes. Unha das máis importantes, ó meu ver, é a conservación do contacto coa natureza, mestra fundamental da vida. E isto tamén se nota na creación literaria, porque os autores dos que máis se aprende case nunca perderon a relación co medio natural. Pensemos por exemplo en Pla, en Delibes ou en Otero Pedrayo: a obra do primeiro non se explicaría sen a súa vivencia do Ampurdán; tampouco a do segundo sen o seu íntimo contacto co rural de Castela, e menos a de Otero se ignoramos que o centro da súa mirada sobre Galicia estaba no pazo de Trasalba. Ademais, en épocas convulsas, unha ollada á natureza axuda a recompoñer equilibrios perdidos.

  E pola entrada da primavera sempre hai un elemento da paisaxe que chama a miña atención especialmente: os paxaros. Talvez porque tanto a casa petrucial de San Clodio coma a familiar do Carballiño constitúen observatorios privilexiados sobre as amenas ribeiras do Avia e do Arenteiro, que son lugares predilectos para estas aves; pero tamén porque neste tempo é cando máis se fan notar cos seus cantos e recantos.

Compráceme observar os paxaros. E paréceme que, con respecto a hai corenta ou cincuenta anos, diminuíron moito os gorrións, que antes tiñan a maioría absoluta neste reino, e case desapareceron os verderolos, tan abundantes antano. Tamén minguou a poboación de cirrios –un ceo azul non acada a máxima fermosura sen cirrios voando-, e a de rulas. E hai anos que non vexo vichelocregos, que tanto nos gustaban ós nenos, polo seu áxil voo e pola vistosa cor amarela do seu corpo. Non obstante, aumentaron moito os merlos, corvos e miñatos, e digo isto sen segundas. Pero dun lugar a outro hai diferenzas: no Carballiño abundan as pegas, e en San Clodio (a nove quilómetros) apenas se ven, cando antes eran moi comúns (os herbicidas?); pero o contrario sucede coas anduriñas. Nas beiras do Avia e do Arenteiro é fácil ver a lavandeira real, o merlo rieiro e ata o fermosísimo martín peixeiro, especies todas propias de augas limpas. E pola miña finca pasan a miúdo pombos, tordos, estorniños, lavandeiras, xílgaros, piscos, petos reais e ata algún gaio, amén doutras especies que non identifico. Tamén me visita con frecuencia o meu preferido, que é o ferreiro rabirrubio, un paxariño solitario do que me namora o xeito tan elegante que ten de mover o seu rabo arpado. O ano pasado incluso tiven pousado nunha claudieira ó esquivo cuco, ó que este ano oín cantar tarde, xa entrado abril, e con menos forza ca outros anos.

  Pero, por que merecen tanta atención os paxaros? Porque neles compleméntanse dúas poéticas esenciais: a do voo e a do canto. Na primeira, o paxaro representa o voo da nosa imaxinación; e a verdadeira atracción, apunta Bachelard, non vén tanto da fermosura dos paxaros coma da beleza intrínseca do voo. Aspiramos  atravesar o espazo coa lixeireza do paxaro, e dese xeito o voo pasa a ser un centro dos nosos soños. O voo onírico convértese así nun estado de felicidade, de voluptuosidade do puro, que descoñece a traxedia; por iso, só se voa en soños cando se é feliz. A segunda poética, a do canto, vén de que todas as efusións cantoras que esperta a primavera nacen do amor na súa forma máis primitiva e pura, co fin principal da conservación da especie. Como di Pla, “a conservar a especie vaise cantando”… E o caso é que agora cántase pouco, e a demografía vai como vai. Os paxaros sempre foron os máis aplicados niso; por esa razón os cantos melodiosos do reiseñor, do malvís ou do xílgaro, simbolizan a invitación ó amor… Cantemos entón.

Artigo publicado no diario La Región o domingo 8 de maio do 2016.