domingo, 24 de enero de 2016

Oposicións

Cal é a empresa con máis empregados de Ourense? Moi fácil: a da función pública. Non é só que un de cada cinco traballadores traballe para algunha administración,  proporción semellante á doutras provincias, trátase de que a ese número habería que sumarlle os funcionarios ourensáns que traballan fóra da provincia e os que, sendo naturais de Ourense,  andan espallados polo resto de Galicia e de España. Considerando a todos, debemos ser das provincias de máis funcionarios, e, en consecuencia,  tamén das máis atentas ás ofertas de emprego público.
      Agora vén de coñecerse o número de prazas de mestres e de profesores de secundaria que saca a oposición a Xunta de Galicia este ano. Son un total de 1.100 prazas: 500 de mestres, 478 de profesores de secundaria e 122 de profesores de FP. Os sindicatos quéixanse de que son poucas, argumentando que nos últimos cinco anos xubiláronse en Galicia 4000 profesores, e que só un cuarto das vacantes saíron a oposición; pero o certo é que hai que remontarse ó goberno bipartito de Touriño para atopar unha oferta tan xenerosa de prazas de profesores. Porque, ata o de agora, o goberno de Feijóo viña sendo especialmente mingalleiro nas ofertas de emprego público, en particular nas de profesores; baste dicir que neste ámbito a oferta deste ano sobrepasa a do conxunto dos últimos cinco.
      De tódolos xeitos, a escaseza de prazas ofertadas nos últimos anos non afectou por igual a tódalas disciplinas. Un caso especialmente sangrante, pero non único, é o de Física e Química. Os graduados galegos en Física e en Química que se houberan marcado como obxectivo superar esta oposición aquí en Galicia, levan esperando desde o ano 2008 a que se convoque algunha praza. Imaxinen o desánimo, a decepción e ata a desesperación coa que os aspirantes irían vendo como saían as sucesivas convocatorias. Eu sei ben o que iso significa, pois pasou algo semellante durante un par de anos de oferta cero para toda España, na modalidade de oposición libre, a principios dos oitenta, coincidindo coa crise que acabaría levando por diante á UCD, que era cando eu preparaba oposicións.
      Preparar unha oposición é moi duro. Precísase dunha grande disciplina de estudo e de moito tempo de traballo a dedicación completa; pero non é suficiente con iso, necesítase ademais da sorte, porque sempre haberá máis opositores preparados ca prazas. Aínda así, o que traballa, se a oferta de prazas é razoable, un ano ou outro remata  conseguindo o seu propósito. Agora ben, o opositor precisa dunha seguridade mínima na oferta de prazas: non pode ser que ano tras ano se atope con cero prazas ou cun número tan escaso que as súas probabilidades de aprobar sexan as mesmas do xogo da lotería. Iso acaba atentando contra a saúde do opositor e ata da súa familia. Ademais, resulta cruel –cando non unha estafa- obrigar ós graduados a realizar un custoso máster despois da graduación para logo non convocar ningunha praza.
      Para evitar semellantes agravios e inseguridades, eu proporía buscar unha regra case matemática para o cálculo das prazas a ofertar; regra na que se tiveran en conta as vacantes por xubilacións, as previsións de demanda de cada disciplina,… e, moi importante, a homoxeneidade da oferta no medio prazo; asegurando un número mínimo de prazas cada ano.
      Particularmente, observo bastante alegría na oferta de prazas para profesores deste ano (terá algo que ver con que esteamos en ano electoral?), e congratúlome polos opositores, que traballarán con ánimos renovados… Esperemos que non se cumpra o agoiro proverbial: “día de moito, véspera de nada”.


Artigo publicado no diario La Región o domingo 24 de xaneiro do 2016.

domingo, 17 de enero de 2016

Contaminación e corrupción


A  xente acostuma falar do que convén que fale e a calar sobre o que convén que cale. E nese senso, xa pouco se escoita do escándalo da Volkswagen. Lembrarei de que se trata: un software instalado nos automóbiles afectados detecta cando estes están nun banco de probas; en tal caso, emiten poucos óxidos de nitróxeno, pero consumen máis carburante e teñen menos prestacións; na estrada, pola contra, ese software deixa de funcionar e os coches consumen menos e aumentan a potencia, pero a emisión de óxidos de nitróxeno excede ata en corenta veces os valores permitidos. Problema: os óxidos de nitróxeno, xerados nos motores por oxidación do nitróxeno atmosférico, son uns potentes contaminantes que afectan gravemente á saúde dos cidadáns -con afeccións pulmonares e do sistema inmunolóxico- e ó medio ambiente -con formación de smog fotoquímico, ozono superficial e chuvia ácida-. Son os mesmos óxidos que desataron todas as alarmas na cidade de Madrid o pasado mes de decembro; cando non deixou de resultar chamativo que, diante do problema, a atención mediática se centrase en atacar á alcaldesa Carmena, e pouco no uso abusivo do automóbil ou no fraude da Volkswagen…

Agora están a saír os datos de ventas de coches do pasado 2015. No mercado mundial o fabricante alemán acabou caendo un 2%, debido sobre todo ó afundimento das ventas a partir de setembro, cando se descubriu o fraude nos EE UU. Pero en España, Wolkswagen volveu ser a marca máis vendida por cuarto ano consecutivo, cun incremento de ventas sobre o ano anterior dun 15%; aínda máis, sumando as cinco marcas da multinacional (VW, Audi, Seat, Skoda e Porsche) o incremento superou o 16%, e a cuarta parte do total de turismos vendidos foi dalgunha destas marcas. En suma, os cidadáns españois, diante dun grave fraude contra a legalidade e contra a propia saúde dos individuos, preferiron mirar para outro lado e, se acaso, aproveitarse das rebaixas que ofreceu a marca VW despois de ser cazada. Toda unha lección de ética colectiva.

Pero por non falar, tampouco se fala moito estes días de corrupción -salvo dos casos Pujol e Urdangarín, por razóns de axenda-, nin do que pasou con ela tradicionalmente en España: que as máis das veces resultou premiada polos votantes nas furnas. E aquí obsérvase un gran paralelismo entre o comportamento da sociedade española diante da corrupción e da contaminación. Claro que a relación entre corrupción e contaminación xa está presente na propia etimoloxía  das palabras. De corrupción (do lat. corruptio), como ‘destrucción, alteración, depravación, suborno’, xa nos falaba Cicerón na lingua do Lacio; e o mesmo de contaminación (do lat. contaminatio), co signficado de ‘ensuciar tocando, corrupción, contaxio’. É dicir, corrupción e contaminación teñen unha relación semántica tan antiga e íntima que chega ata a sinonimia  Polo tanto, resulta lóxico que a valoración dos cidadáns da práctica destas dúas accións por persoas e institucións, públicas e privadas, sexa semellante. O que sorprende é a benevolencia dos españois con tales comportamentos.

A min estas constatacións lévanme a Churchill, a cando dicía que era difícil manter a confianza na democracia despois de conversar cinco minutos cun votante medio. Talvez porque non existe conversación máis clara cun votante medio ca estar atento ás decisións colectivas da xente, sexan ou non electorais… Pero tamén hai que concordar co mesmo Churchill en que a democracia é a peor forma de goberno posible, exceptuando tódalas outras experimentadas.


Artigo publicado no diario La Región o venres 15 de xaneiro do 2016

martes, 12 de enero de 2016

Goodbye Major Ton. Goodbye Major Jack



...
This is Major Ton to Ground Control
I´m stepping through the door
And I´m floating in the most peculiar way
And the stars look very different today
...
Ground Control to Major Ton
Your circuit´s dead, there´s something wrong
Can you hear me, Major Ton?
Can you hear me, Major Ton?
...

Goodbye Major Ton, Godbye Major Jack, and may God´s love with you...





sábado, 9 de enero de 2016

Cartas e carteiros



Este ano, por primeira vez desde non sei cando, non recibín ningunha felicitación de Nadal por carta; chegaron bastantes por e-mail e por whatsapp, pero por correo ordinario ningunha. Tamén debo confesar que haberá cousa de dez anos que deixei de escribir postais de Nadal. Pero a crise do correo ordinario é xeral, nin me afecta só a min, nin ás felicitacións de Nadal exclusivamente. O certo é que apenas escribimos cartas, e que en xusta “correspondencia” apenas nos las escriben. Si, xa sei que aínda así o buzón adoita estar cheo, pero non son cartas: son misivas do banco, recibos da electricidade e da auga, folletos publicitarios, … E cada vez que o carteiro nos reclama invádenos tal angustia que só pensamos en cal será o infortunio para a que se solicita o noso acuse de recibo: multa de tráfico, revisión de facenda, citación do xulgado, … E non obstante, houbo un tempo no que cando o carteiro chamaba á porta o que sentiamos era un sobresalto de felicidade. Era aquel tempo no que a xente escribía cartas.
Se o pensamos ben, o cambio fundamental que leva transformando a sociedade nos últimos dous séculos é o do incremento da velocidade; pero non só na producción e distribución de bens, tamén na transmisión e comunicación de ideas, coñecementos e emocións. E a carta persoal adoitaba transmitir emocións e sentimentos de especial interese para o correspondente, de aí o seu inconmensurable valor. Non obstante, pola súa natureza, a carta precisa tempo: de quen a escribe, para a reflexión; de quen a transporta, para o desprazamento; e de quen a recibe, para a lectura. Pero agora, a pesar do tedio que nos consume, ninguén parece dispor de tempo.
Hai unha marabillosa película de Jacques Tatí, Día de festa (1948), que é unha sátira da obsesión pola velocidade: retrata a Françoise, un carteiro rural francés que, despois de ver nun NODO as novas técnicas dos carteiros dos EE UU, comeza a emulalos coa súa bicicleta. E eu vivín o mesmo cambio en San Clodio, nos anos sesenta: cando pasamos do Antonio “O Salgado”, carteiro peonil e paroleiro, ó motorizado José “O Charrapas”, calcado do Françoise de Tatí, que primeiro substituíu as pernas por unha bicicleta Orbea, logo a bicicleta por unha moto Guzzi, e máis tarde a moto por unha Citroneta 2CV do mesmo modelo ca unha que me trouxeran a min os reis. Pero o José non só presumía da velocidade mecanizada na súa cartería, senón que ata nos desafiaba ós máis novos, na súa taberna de Leiro, a ver se algún conseguía seguilo correndo costa arriba pola verea de Riobó a Osmo. E non se chegou a ir á verea de Osmo, pero algunhas noites de verán celebráronse carreiras de varias voltas á Praza do Cruceiro de Leiro, nas que o Charrapas  sempre saíu victorioso fronte ós mais asiduos clientes da súa taberna; e don Alfonso, daquela xefe de correos en Leiro e agora asiduo lector desta columna, pode dar fe de tan gloriosas e festivas olimpíadas …
Hoxe, a comunicación vía e-mail e whatsapp é instantánea, e case de balde: un gran adianto, sen dúbida. Pero xa ninguén volverá experimentar a fonda emoción que significaba recibir unha carta, no internado, na mili, na emigracíón,…, da familia, dun amor, dun amigo... A profesión de carteiro tamén está ameazada de extinción, co que tampouco haberá máis Françoises, nin máis Charrapas... Sucede, querido lector, que detrás dos grandes avances agóchanse ás veces grandes perdas. E esta das cartas non vai ser menor: unha, porque as cartas sempre foron importantes fontes de literatura; e dúas, porque literatura e vida non deixan de ser sinónimos.

Artigo publicado no diario La Región o venres 8 de xaneiro do 2016.

domingo, 3 de enero de 2016

Almanaques


  Na fronteira do ano vello co ano novo, penso nos almanaques e nos calendarios, e en como foron perdendo a importancia que tiñan. Cos smartphones, que posibilitan o uso de internet desde calquera sitio, xa non é frecuente atopar quen leve un calendario de bolsillo na carteira; certo que aínda son bastantes as panaderías, e algunhas outras tendas, que nos agasallan cun almanaque dos de pendurar na parede, pero sospeito que moitos van directamente ó lixo, a contar polos poucos que vexo nas casas. Ata as zapaterías, barberías e cabinas de camión perderon a categoría tradicional que tiñan de museos temáticos e populares das diferentes castes de calendarios. E, quen atopa hoxe almanaques en formato de libro, coma o Zaragozano ou o Gaiteiro de Lugo, antes tan frecuentes nas casas do rural? Non obstante, os calendarios son fermosos. 
   Crese que o almanaque, como publicación anual que mestura información sobre distintos temas ordenados polo calendario, é de orixe árabe e medieval, o mesmo cá propia palabra “almanaque”. Pero a verdadeira popularidade chegoulle coa imprenta: das prensas de Pedro Schoeffer de Maguncia saíu o primeiro almanaque impreso en 1445. Os autores eran os astrólogos e os médicos: uns pronosticando os sucesos que habían de ocorrer durante o ano en sintonía cos movementos celestes, e os outros avisando das precaucións hixiénicas que se deberían de tomar segundo as fases da lúa e os estados siderais; todo iso mesturado coa información propia do calendario e cun conxunto de ensinanzas formado por proverbios, refráns, versos, prácticas agrícolas, exhortacións relixiosas, etc. Pero, unha vez vista a aceptación e influencia que estes libriños tiñan nas clases populares, o goberno e o clero pronto se reservaron o privilexio da súa publicación. En España, tan proclive sempre ás censuras, non foi ata mediados do século XIX cando se permitiu a libre impresión e confección de calendarios. Aí comezaba unha época dourada, que xa se vivía en Europa, na que se publicarían centos de almanaques, entre eles: o Zaragozano (1840), o Pata de cabra (1844), o Calendario de Galicia (1857) -Gaiteiro de Lugo desde 1927- e o Mintireiro Verdadeiro (1963), que aínda chegou a ser un dos libros de maior tirada de Galicia a mediados dos setenta. 
   E do principio da época dourada dos calendarios, en concreto de 1832, é un dos máis famosos diálogos de Leopardi: o dun vendedor de almanaques cun transeunte. Nel, un transeunte que vai mercar un almanaque pregúntalle ó vendedor se cree que o ano novo será feliz. Este responde que si, que confía en que o será moito máis có pasado; pero a pesar diso, non é capaz de lembrar un só ano da súa vida ó que quixera que se parecese... E cando o transeunte se interesa por saber se lle gustaría volver a vivir a vida pasada, con todos os seus placeres e pesares, a resposta do vendedor é negativa, como o sería a de calquera. Pero entonces –insiste o transeunte-, que vida quixeras para este ano?: «pois unha vida así…, como Deus ma mandase, sen máis requisitorios». Ó que replica o transeunte: «Así a quixera eu tamén, e todos […] porque, coa condición de volver a vivir a vida de antes, con tódalas alegrías e desgracias, ninguén desexaría nacer de novo. A vida fermosa entón […] non é a vida pasada, senón a futura. No ano novo o destino comezará a tratarnos ben a todos e principiará esa vida feliz. Non é verdade?». «Speriamo», responde o vendedor … Logo,  entregalle ó transeunte o almanaque máis bonito, e, despois de cobrarlle e darlle as grazas pola xenerosa propina, vaise cantando pola rúa abaixo: «Almanaques, merquen aquí almanaques novos…!».


Artigo publicado no diario La Región o sábado 2 de xaneiro do 2016.