jueves, 26 de julio de 2012

Peces-Barba



El deterioro de la  vida democrática española
fue hasta el fin de sus días
su principal preocupación
Soledad Gallego-Díaz


Dentro do regueiro de malas noticias que nos persigue, o martes chegábanos a do falecemento de Gregorio Peces-Barba Martínez. Coñecía a Peces-Barba a través dos seus escritos desde os anos da pretransición; nos exemplares da revista Cuadernos para el diálogo que meu tío Serafín me ía pasando lía con sumo interese os seus artigos, sobre todo os daquela serie que levaba por título Acotaciones ingenuas a la realidad que nos rodea. Logo, seguín sempre atento a súa actividade política, académica e intelectual. En persoa vino unha soa vez, en Ourense, na Facultade de Dereito, non hai moito tempo, o tres de novembro do 2010, cando veu para falar sobre Educación para la ciudadanía e dicir catro grandes verdades ó respecto.

Onte, tódolos periódicos insertaban numerosos textos recordatorios sobre a figura de Peces-Barba que, en xeral, destacaban a súa importante contribución ó deseño do modelo democrático español vixente. Non insistirei, por tanto, naqueles aspectos máis coñecidos da personalidade e traxectoria do finado: catedrático de dereito, fundador de Cuadernos para el diálogo, socialista cristián, voz destacada do partido socialista, un dos sete membros da ponencia constitucional de 1978, presidente do congreso dos deputados entre 1982 e 1986, fundador e rector da Universidade Carlos III ata o ano 2007 e alto comisionado para as vítimas do terrorismo entre 2004 e 2006. Non, o motivo deste texto, ademais de tentar ser unha humilde homenaxe para tan destacado persoeiro, está na necesidade que sentín de escribir un par de anotacións sobre aspectos que considero pouco ou nada tratados neses textos recordatorios, e que me parece que teñen importancia suficiente para ser reseñados.

A primeira e fundamental sería sobre a figura de Peces-Barba como defensor acérrimo da monarquía. Esta postura, clara e contundente, e non sempre ben entendida, resulta salientable porque talvez foi Peces-Barba o maior, máis leal e máis autorizado apoio que tivo a monarquía, e en concreto a figura do Rei, desde as filas do PSOE, por non dicir desde o conxunto da esquerda española, aqueixada, en xeral, do que el denominaba “la obsesión republicana”, desde que se abriu a veda contra esta institución: “Cómprese usted algún libro de historia. Lea usted un poquito, …”, dicíalle a Jordi Évole, presentador do programa Salvados, cando este lle preguntaba, cunha evidente falta de respecto e con ese ton tan característico dos listillos que se fan os tontos, demostrativo sempre dunha ignorancia supina, sobre temas tan sensibles e profundos como é este do modelo de Estado en España. Aínda así, ver a entrevista resulta totalmente recomendable. Esa visión, xunto coa lectura do libro Madrid. El Advenimiento de la República, de Pla, podería ilustrar un pouquiño sobre a importancia desta cuestión.

A segunda anotación que quero facer versa sobre o cansazo. Desde que Peces-Barba deixou o alto comisionado de apoio as vítimas do terrorismo, logo dos inxuriosos ataques que recibiu desde o Partido Popular e desde a Asociación de Vítimas do Terrorismo, sempre observei nel a un home cansado e desencantado. A súa mirada perdida parecía dicir ás veces -tamén no vídeo da entrevista que citaba antes-: tanto esforzo e tanto traballo para que? Tanto consenso, tanta moderación, tanto empeño por construír un pais mellor, para chegar a isto!… E a pesar do cansazo e do evidente deterioro físico, que non intelectual,  Peces-Barba sabía que non podería abandonar o seu traballo, que tería que loitar ata o último alento polo que sempre loitou: pola liberdade dos individuos. Cun castigo engadido: sabía que morrería coa inmensa e tráxica dúbida sobre o incerto futuro da democracia en España, dúbida insospeitada hai tan só unha década e que apareceu ó descubrir que os cimentos do edificio democrático español, a pesar dos grandes esforzos realizados, non eran tan sólidos como supoñíamos.

Por todo iso, a perda de Peces-Barba ten un significado especial. Fóra da política activa, por desexo propio, desde 1986, e dedicado en exclusiva á vida intelectual e académica, era, non obstante, unha voz autorizada e escoitada desde moitos e diversos ámbitos. Eu non vexo con claridade cal pode ser a que tome o seu relevo.

Descanse en paz Gregorio Peces-Barba.

lunes, 23 de julio de 2012

Hedonismo e crise. Reflexións dun “luns negro” radiante de sol.


O hedonismo (do grego hedoné ‘pracer’), en sentido estricto, é aquela doutrina filosófica que predica a busca do pracer como única razón de ser da vida. En España - país de hambrientos, de onanistas y de perturbados: Pla dixit-, as épocas de bonanza sempre se distinguiron por aumentar de xeito descontrolado o hedonismo persoal na súa vertente máis radical (a da escola cirenaica, aquela que di que hai que satisfacer os desexos persoais sen importar os intereses do próximo) e por ignorar que existe un hedonismo racional máis moderado (o dos Epicúreos, que recoñecen a necesidade de fuxir dos desexos innaturais e innecesarios e a de pensar algo, aínda que non sexa moito, no próximo). Pla consideraba que ese hedonismo, ibérico e de pata negra, consumista e derrochador, moi diferente, por exemplo, do francés, sensual e gastronómico, era un dos nosos grandes males.

O diñeiro que, en cantidades astronómicas, entrou en España para alimentar a burbulla inmobiliaria, creou nos españois a sensación, totalmente falsa, de que éramos un país rico. Esa ilusión económica impulsou o hedonismo, levando a moita xente a inscribirse implicitamente no que Pla chamaba, nunha situación semellante –a da España de antes da gran crise dos anos trinta-, o partido do progreso indefinido: o partido dos grifos que manan sempre. Iso explica a alegría coa que se foi endebedando o país (particulares, empresas e institucións públicas), hipotecando o futuro non só dos prestatarios senón tamén, e o que é máis grave, o do país no seu conxunto por varias xeracións. Na miña experiencia deses anos próximos pasados, non lembro ter convencido a ninguén disposto a endebedarse, sen necesidade, argumentando que os pisos non tiñan por que seguir subindo ou que os salarios poderían caer. Déixate diso, dicíanme, un piso sempre valerá máis e as cousas sempre foron para mellor. Esa ilusión nacional foi de tal grado e calibre que incluso se vía fermoso o que, diante dunha mirada obxectiva, non sería máis ca unha simple ruína. Un exemplo: o abandono do campo en Galicia; as casas arruinadas, as leiras ermas…; unha das maiores traxedias históricas do país converteuse en foco de atención turística e fotográfica de milleiros de paseantes, participantes as máis das veces en andainas organizadas polos propios concellos, que admiran a fermosura melancólica deste país na ruína: la ruina es bella!, dirán os máis espabilados, os que todo "poñen en valor", os que se enchen o peto con estes despropósitos. Vamos, resulta indescritible a onde pode chegar a estupidez humana: os romanos pagando entrada a Nerón para desfrutar da visión da súa cidade envolta en chamas!

E, pasou o que tiña que pasar. Produciuse o parón: o colapso! O diñeiro que se gastara non era noso: era prestado e había que pagalo! Volta a Pla: «Una de las cosas más inexplicables de la vida es que no pueda ganarse siempre dinero.  Las ondulaciones de la vida son inconcebibles.». E, que facemos? Pois, en vez de ser conscientes da grave situación na que nos atopamos e de promover un pacto nacional para saír dela, con suor e lágrimas, e co esforzo de “todos”, dedicámonos a buscar culpables nos outros: o goberno actual culpa ó anterior, o anterior ó actual, os particulares ó goberno e ós empresarios, os empresarios ós traballadores e ó mal goberno… Para uns a culpa de todo tena o Rei por ir a cazar elefantes, para outros o concello de Beade por ser tan pequeno, para outros o mapa xudicial…  A estratexia desta descarga de culpas compréndea calquera que non sexa tonto: ninguén quere poñer un peso para solucionar isto! A culpa é dos outros! O político non quere prescindir das súas prebendas; o rico, dos seus luxos; o menos rico, das súas viaxes ós novos paraísos, dos seus restaurantes VIP, das súas universidades privadas; os “homes da cultura”, das súas subvencións, do seu glamour, dos seus festivais, dos seus premios; os vellos con boas pensións e importantes patrimonios, do sistema de turismo subvencionado, full time e todo incluído, que lles montaron; as universidades, dos seus inútiles cursos de verán, dos másteres que non valen para nada –salvo para os seus promotores-,... A lista destes conservadores de privilexios privados mantidos á conta do presuposto público sería inmensa. Ó final, o único que prescinde de algo, por obrigación, é o que queda no paro, que ten que prescindir do seu traballo! Pero, coidado, porque iso puxo en funcionamento unha cadea que nos move a todos: pobres, menos pobres, vellos, menos vellos, menos ricos… Soamente os ricos de verdade se salvan, porque xa teñen inxentes cantidades de diñeiro fóra de España, gardadas xunto coas medallas que lles foran concedidas cando os nomearan, no medio de grandes fastos, fillos predilectos da patria. E isto ten a súa lóxica, porque a eles, ós ricos de verdade, de crer o que poñen as Escrituras, estalles case pechado o acceso ó reino dos ceos! (¡ja, ja, ja!: ¡creían que se iban a ir de rositas!).

sábado, 14 de julio de 2012

O señor Luciano, o Farrapeiro e a Praza de San Clodio


As vidas máis fermosas
son as  máis sinxelas...
Montaigne


O único home que reside hoxe en día na Praza de San Clodio é o señor Luciano, un xubilado retornado da emigración, natural do San Amaro. Si, el e dúas mulleres, tamén xubiladas, son as únicas persoas que viven de xeito permanente na Praza de San Clodio... Que a onde foi toda aquela toda xente que antano vivía na Praza de San Clodio? Pois, resumindo, os novos marcharon e ós vellos déuselles por morrer!

Hai uns días, cando visitaba a casa familiar, vin vir ó señor Luciano pola Carretera Nova arriba e saín a falarlle, para coñecer novidades, que por sorte non había. A certa distancia, detrás del e mal como podía, viña o Farrapeiro. Chegaba arrastrando unha das súas patiñas traseiras e, cando viu que nos poñíamos de parola, aproveitou para sentarse e descansar. O Farrapeiro apareceu por San Clodio hai algún tempo, triste e abandonado, coma tantos outros cans. Non pode dicirse que sexa un can bonito; é un palleiro pequeno e regordecho que cando chegou a San Clodio xa estaba coxo. O nome que lle puxo o señor Luciano alude ó seu pelo basto, duro e desaliñado, que lembra a esas alfombras farrapeiras. De estar preso nunha canceira municipal, o Farrapeiro sería o último can polo que se interesaría alguén. Por sorte, aínda quedan no mundo persoas que buscan nun can algo máis ca un obxecto de lucimento ou ca unha fiera para atemorizar ós veciños. O señor Luciano, que sabe da dureza da vida, dos invernos fríos e das soedades longas, despois de ver como o pobre Farrapeiro dormía noites e noites diante da súa porta, despois de darlle un cacho de pan un día e unha taza de caldo outro, despois de tanguelo centos de veces sen case poder reprimir as bágoas ó velo fuxir a ningures coa súa patiña arrastro, ...; despois de todo iso, un bo día limpou o cortello de debaixo da galería e decidiu que o Farrapeiro quedaría alí mentres quixese. Desde entón o señor Luciano e o Farrapeiro son inseparables, ata tal punto que o señor Luciano afirma que nunca tivo un amigo tan fiel coma este cadelo. O veterinario confirmoulle que a pata do Farrapeiro xa non terá cura, pero, polo demaís, díxolle que o can estaba sano, aínda que xa non era un cachorro.

O Farrapeiro

Compaxinan moi ben o señor Luciano e o Farrapeiro. Ó señor Luciano non lle gusta a caza, un deporte que resultaría impropio para o Farrapeiro, pero é un namorado da pesca, unha actividade máis acorde coas condicións físicas do can. Neste tempo, ás mañáns, monta ó Farrapeiro no Clío e vanse os dous por eses ríos de Deus, na busca das troitas e a coñecer mundo. O señor Luciano bota a caña e o Farrapeiro deitase ó seu carón, e cando se cansan de estar nun sitio vanse para outro. Entre picada e picada, mentres observa o cintileo multicolor que fan as augas baixo os raíos do sol, o señor Luciano pensa na vida pasada, e, de cando en vez,  mira para o Farrapeiro, xesto que o can sempre agradece batendo o rabo contra o chan un par de veces e devolvéndolle a mirada con esa tenrura que soamente os cans posúen. Cando pica unha troita, o señor Luciano libera o peixe de contado e devólveo ó río, unha decisión que nunca parece entender o Farrapeiro, que se ergue e dá dous ladros. Pero é que o señor Luciano hai tempo que non proba o pescado. Logo, montan no Clío e regresan felices e contentos para seguir gardando a Praza de San Clodio... Por se algún día volve a xente.



Para Ramón Cid, Amando e Rafael Ojea; coa memoria posta
en   Sami, Xa Cho Dixen, Blacki, Fabala, Trece, Bilbo, Tuk e Lola.

domingo, 8 de julio de 2012

O bosón de Higgs: un descubrimento fundamental


Non é a ciencia un dos temas máis habituais deste blog, aínda que sempre se tratou de escribir algo sobre aqueles feitos que se consideraron máis relevantes nese ámbito. Sirvan de exemplo casos coma o do accidente de Fukushima ou o do experimento OPERA. Esta semana anunciouse desde o CERN, en Xenebra, a observación dunha nova partícula fundamental compatible co bosón de Higgs, e isto pode ser un fito fundamental na historia da Física, na nosa comprensión da estrutura do universo e na das forzas fundamentais que o regulan. Peter Knight, prestixioso físico británico, sinalou que este descubrimento ten tanta importancia para a Física como o tivo o do ADN para a bioloxía.
Para escribir sobre todo isto solicitei axuda ó meu amigo o profesor Ramón Cid Manzano, editor, xunto co seu fillo Xabier, da web Achegándonos ao LHC. Ramón Cid estivo en diversas ocasións no CERN e participou nalgún dos seus programas, e o seu fillo Xabier forma parte como investigador do Grupo de Física de Altas Enerxías da USC que se atopa en Xenebra. Deste xeito, se poucos deben estar máis ó tanto  dos experimentos que se realizan no CERN, bastantes menos serían os capaces de explicarnos de forma sinxela a importancia deste descubrimento.

A PARTÍCULA DE HIGGS, OU COMO UNHA EUROPA DOS CIDADÁNS É POSIBLE. Ramón Cid Manzano

A verdade é que entre todos os disgustos que a economía non trae un día si e outro tamén, as portadas dos periódicos do día 5 de xullo déronos unha pequena tregua. A Ciencia foi a protagonista; certamente unha parte dela resulta bastante incomprensible para o cidadán medio, pero a todos seduce cando trata de asuntos tan profundos.
A “partícula de deus” está aquí... ou case. Foi un Premio Nobel, Leon Lederman que escribiu un libro hai unhas décadas insistindo en que ou atopábamos esa partícula ou a nosa comprensión do que nos rodea está errada. Pensou en chamarlle a esa partícula “the goddamn particle” (algo así como “a partícula endemoñada”) polo difícil de ser detectada, pero o editor do libro pensou que vendería máis se o titulaba “the god particle”, e dicir a “partícula divina”. Lederman aceptou ese novo alcume porque en efecto se trataba da partícula máis transcendente que quedaba para pechar un edificio teórico que funcionaba moi ben (a outros moitos físicos, a idea de mesturar ciencia e relixión non lles gustou moito).
Entremos en materia. Se quen isto está lendo quere mover o teclado custaralle máis que se quere mover o rato. Dicimos que o primeiro ten máis masa que o segundo. Por outra parte, como todo está formado de átomos, o teclado ten unha masa que é a suma das dos átomos que o forman. E como os átomos están formados por electróns, protóns e neutróns, pois concluímos que a masa do teclado é a suma das masas de todos os electróns, protóns e neutróns que o forman.
Sendo un pouco máis preciso, sabemos hai xa corenta anos que en realidade os protóns e neutróns están a súa vez formados por outras partículas máis simples chamadas “quarks”. En particular, un protón está formado por tres quarks (dous do tipo “u” e un do tipo “d”, é dicir, un protón = uud)., e un neutrón están formado tamén por tres quarks (dous do tipo “d” e un do tipo “u”, é dicir, un neutrón = udd).
Así que, dunha forma un tanto simplificada, podemos dicir que a masa do teclado, e de vostede mesmo, é a suma das masas dos electróns e dos quarks (“u” e “d”) que forman o ese corpo.
Dado que os electróns e quarks son obxectos moi “pequenos” reciben o nome de partículas, e os físicos que estudan as súas propiedades reciben o nome de “físicos de partículas”.
Pero, por que as partículas teñen masa? E, por que teñen as masas que teñen? E, por que hai tales diferenzas de masas entre unhas e outras?... Por que o teclado ten masa?
Por exemplo o quark “d” ten máis masa que o “u”, e calquera destes dous teñen máis masa que o electrón.
Estas preguntas parecen estrañas para os que non traballan en física fundamental, porque a maioría pensan que é unha cualidade desas partículas e xa está. Pero os físicos teóricos non se contentan con un “porque si”. Propoñen modelos, esquemas, construcións mentais, para poder contestar a preguntas como esa.
Nos anos 60 do século pasado, e de forma case independente, uns cantos físicos de partículas teóricos (Peter Higgs, Francois Englert, Robert Brout, Gerald Guralnik, Dick Hagen e Tom Kibble), propuxeron unha explicación para comprender o asunto este das masas das partículas. Presentaron unha mecanismo mediante o cal as partículas adquiren masa. A principios dos setenta comezou a popularizarse esa explicación co nome de “mecanismo de Higgs”, probablemente por ser o apelido máis fácil de pronunciar e lembrar.
Vexamos. Que queremos dicir con “masa”. Pois é unha propiedade que mide a dificultade que presenta un obxecto a cambiar o seu estado de movemento (ás veces dicimos que a masa mide a “inercia” dos obxectos). Así, se precisamos o dobre de forza para que un corpo comece a se mover, en comparación con outro, iso significa que o primeiro ten dobre de masa que o segundo. Tomamos un patrón (un cilindro de iridio e platino de tamaño preciso) e lle damos o valor de 1 kg de masa, e o resto se compara con el. Así lle asignamos o valor da masa a todos os obxectos a partir dese patrón.
Para a inmensa maioría dos fenómenos que nos rodean esta descrición abonda. Para algúns máis meticulosos, poden chegar un pouco máis aló e dicir, se un corpo ten medio quilogramo significa que a suma das masas dos átomos que forman ese obxecto é a metade da suma das masas dos átomos que forman o patrón de 1 kg.
Pero isto non chega para os físicos de partículas. Queren saber de onde lle ven a masa a cada átomo. Ou a cada electrón e a cada tipo de quark. E tamén queren saber por que esa diferenza de masas entre unhas partículas e as outras.
Pense no seguinte: teño un electrón e un quark en medio do espacio interestelar, lonxe de calquera outra cousa. Pregunta: por que me costa centos de veces máis mover un quark que un electrón? Se algún está pensando en algo como, “porque o electrón é máis pequeno ou o quark máis grande”, que o esqueza. Nesas escalas non existe o concepto tamaño. Dito doutro modo, esas partículas son obxectos puntais, para os que iso do tamaño carece de sentido. Tampouco vale algo así como que o quark é máis “denso”. Este é un concepto a escala grande, e non ten sentido cando falamos de partículas elementais.
Volvamos a Higgs, Englert, e compañía. Propuxeron que todo o espazo está cheo dunhas partículas invisibles para nós que agora chamamos partículas de Higgs (ou, máis tecnicamente, bosóns de Higgs, aínda que isto último non é de interese aquí). Outra forma habitual de chamarlle a isto é dicir que o espazo está cheo dun campo: “o campo de Higgs”. Quizais axude a isto pensar noutros campos máis coñecidos, como o campo gravitacional creado pola Terra, ou o campo magnético creado por un imán. A idea de campo é unha construción dos físicos que axuda a entender como se producen os efectos que uns obxectos causan noutros. Por exemplo, a Lúa está sometida ao campo gravitacional da Terra (e viceversa).
Por certo, se algún se está a preguntar, por que non vemos as partículas de Higgs ou o campo de Higgs, a resposta é a mesma que se preguntamos por que non vemos o campo gravitacional da Terra. Pero si que o percibimos. Ese campo gravitacional é o responsable de que nos custe levantar un obxecto, e o de Higgs é o responsable de que nos custe desprazalo se está parado.
Volvamos ao campo de Higgs. Cando a luz (se se quere, as partículas de luz, chamadas fotóns), se moven nese campo, que todo o inunda, non senten ningunha “conexión” (se se quere interacción) coas partículas de Higgs, e por iso van á maior velocidade que a natureza permite. Sen embargo, cando é un electrón o que se move, se “conectan” a el certo número desas partículas e polo tanto presenta un certo problema para se desprazar. Esa dificultade para se mover significa que adquire masa. Se agora temos un quark “u” presenta máis conexión aínda e por tanto máis masa.
Xuntando o “puzzle”, os átomos, e todos os obxectos que eles forman, ao se mover polo espazo, cheo de partículas de Higgs, presentan máis ou menos dificultade para se mover. 



Un exemplo visual sería botar diferentes tipos de pelotas na area da praia e tentar movelas sobre ela. Segundo o tipo de pelotas, unhas se desprazan máis facilmente cas outras. A area é o campo de Higgs, e cada areíña é a partícula de Higgs. Este é o mecanismo proposto. Claro, que como sempre ocorre en Física, as ideas hai que escribilas na linguaxe das matemáticas, e iso foi unha faena complexa e que deu lugar a ecuacións complicadas e a algunhas consecuencias importantes. As que aquí nos interesan son dúas, que esa partícula de Higgs ten que ser dun tipo chamado “bosón” e que a súa masa ten que ser máis de cen veces a do protón.
Entón, como podemos “fabricar” unha partícula como esa?
Tentouse en dúas máquinas (aceleradores) grandes chamadas LEP e Fermilab, pero a máquina destinada a acadar este fito foi o LHC que funciona hai un par de anos en Xenebra (Suíza). Fanse colidir miles de millóns de protóns contra outros tantos que van en sentido contrario, e a tal velocidade que dan lugar a creación de centos de partículas que só así poden ser creadas. Unha deses partículas e o bosón de Higgs, que inmediatamente se desintegra para dar outras máis lixeiras. O que fan dous dos detectores do LHC, chamados ATLAS e CMS, é seguirlle a pista a esas partículas que proceden da desintegración do bosón de Higgs, para demostrar que foi creado, e afirmar así que de verdade existe.



Na imaxe temos unha recreación dunha colisión protón-protón para dar unha partícula de Higgs. Os dous sinais vermellos son dous fotóns de moita enerxía que proceden da desintegración dunha partícula de Higgs.
Para iso é preciso primeiro analizar centos de miles de sucesos de entre centos de miles de millóns, e ter un número de candidatos que cumpran as condicións. Pois ben, o día 4 de xullo de 2012 os equipos de CMS e ATLAS presentaron os seus resultados concluíndo que hai evidencia de que unha nova partícula, cunha masa dunhas 125 veces a do protón, se ten creado, e que hai indicios de que do seu comportamento se poda deducir nos próximos meses que se trata da partícula de Higgs.
Se é así, a Física terá completada unha viaxe que comezou hai case cincuenta anos, e teremos unha mellor comprensión de como funciona a natureza. Desde os anos setenta, o modelo físico no que están integrados os quarks, os electróns e outras cantas partículas máis, incluída a de Higgs, recibiu o nome de “Modelo Estándar” da Física de Partículas. Co esperado descubrimento de hai uns días, se se ratifica dentro duns meses, poderemos dicir que o “Modelo Estándar” queda totalmente establecido.
Digamos que coas enerxías que están presentes no universo actual e accesible aos nosos instrumentos, ese modelo danos cumprida resposta ás preguntas que queiramos facer sobre os fenómenos que ocorren dentro del.
Non obstante, falta por comprender con precisión que ocorreu nos primeiros instantes do universo; non se sabe como incluír a gravidade no modelo estándar, e tampouco se sabe que é iso da enerxía escura e a materia escura que se teñen proposto para explicar feitos descubertos hai un tempo. Así que, seguro que no futuro este modelo deberá ser substituído por outro mellor que explique os enigmas que quedan por resolver. A Física ten moito traballo por diante.
Hai tres cousas coas que quero rematar. Unha é a presenza de científicos e científicas de Galicia neste marabilloso reto. Nesa institución que alberga todo este experimento (CERN - Centro Europeo de Investigación Nuclear), hai unhas ducias de físicos e enxeñeiros e informáticos galegos que están en primeira liña de investigación, e o Departamento de Física de Partículas da USC xoga un papel importante na Física que se está a desenvolver nesa institución. A segunda cousa, é que toda esa investigación da lugar a tecnoloxías de todo tipo que acaban por chegar a todos nós. O internet actual coa linguaxe html (www) naceu no CERN, pero tamén o TAC, e o manexo da superconductividade que é a base dos RMN dos hospitais, e moitas outras cousas. Deixar de invertir en ciencia é un grave erro para o futuro. En terceiro lugar, o CERN, que naceu hai case sesenta anos, é unha demostración de que cando os europeos traballan xuntos a prol de obxectivos comúns no que o diñeiro é un instrumento e non un fin, producen grandes beneficios para toda a comunidade. Alí os países quedan nun segundo plano, o que importa é a Europa dos cidadáns, e non a dos mercadores.


lunes, 2 de julio de 2012

A máquina de discos do cámping de Leiro



A xente suicídase rara vez por reflexión.
O que desencadena a crise
 resulta case sempre incontrolable...
Albert Camus

Nada mellor cá música para transportarnos no espazo e no tempo. Sucedeu noutronte, soaba unha balada na radio e, de pronto, vinme, aínda adolescente, na cafetería do cámping de Leiro, entre finais dos anos sesenta e principios dos setenta.

A cafetería era unha das máis modernas daquela época. Tiña forma de L, coa base da letra paralela ó Avia e a altura mirando para San Clodio. Entrábase pola fachada que daba cara ó río, despois de pasar por unha terraza que adoitaba estar  sempre chea de xente nos meses de verán. Segundo se traspasaba a porta, á dereita e detrás dun amplo ventanal, estaban as dúas máquinas Petaco; unha delas, a Gran Parada, era a que levaba a maior parte das miñas minguadas pagas semanais. Á esquerda da mesma entrada, nunha repisa, estaba o televisor, e debaixo del a máquina de discos na que soaba a mesma balada que eu escoitaba noutronte.

As máquinas de discos foron elemento fundamental das cafeterías durante uns vinte anos. Calculo que chegaron a España a mediados dos anos sesenta e que se mantiveron ata ben entrados os oitenta. Competían con vantaxe con aquela televisión en branco e negro, única e oficial do franquismo, que soamente conseguía calar ás sinfonolas cos partidos de fútbol, con Galas del Sábado ou con algunha serie tal coma Viaje al fondo del mar, El Virginiano ou El fugitivo. Cancións tan fermosas coma Delilah, de Tom Jones, ou Killing me softly with this song, de Roberta Flack,  sempre as asocio eu con aquela sinfonola do cámping, aínda que a miña preferida era American Pie, de Don McLean, a que mellor se adaptaba ó ritmo do xogo da Gran Parada.

Na visión de noutronte, mentres eu xogaba na máquina, apoiado na espectacular barra de madeira vernizada da cafetería, que debía de ter cerca de vinte metros de longo, aparecía o Sergio de Berán. O Sergio, que fixera unha pequena fortuna nas américas, era o dono da maioría das máquinas que había nos bares e cafeterías de toda a contorna. Ás veces, cando non había ninguén xogando, sacaba un feixe de chaves, abría a Gran Parada, e regalábame unha ducia de partidas. A min aquel poder do Sergio sobre as máquinas impresionábame moito, e o toc! toc! característico que acompañaba ó aumento dos díxitos no marcador das partidas parecíame unha música entre máxica e celestial. O Sergio era un home de mediana idade, solitario e algo raro, pero de bo corazón; cando chegaran os éxitos de Abba, era capaz de poñer vinte veces seguidas o Fernando, canción que eu case cheguei a odiar de tanto escoitala. Un mal día soubemos que o Sergio se descerrellara un tiro no medio e medio da fronte coa escopeta de caza, parece ser que despois de recoller os resultados dunhas probas diagnósticas rutinarias. Agora, cada vez que escoito o Fernando de Abba paréceme unha canción fermosísima,  e penso que o Sergio debía de ser un home moito máis sensible do que aparentaba. Igualmente fermosa me parece a balada que noutronte me transportou ó cámping de Leiro, ó meu green grass of home*; era unha que cantaba Matt Monro e que dicía algo tan certo coma indiscutible:

Mas todo pasa, todo pasará!
Y nada queda, nada quedará!...




*a canción Green green grass of home foi escrita por Curly Putnum en 1964 e popularizada algúns anos despois por Tom Jones, aínda que eu prefiro a versión de Elvis Presley. Inspirouse o autor na secuencia final da película A xungla de Asfalto (1950) de John Huston, a miña preferida entre as deste gran director. Nesa mesma película está unha das secuencias maxistrais da historia do cine, unha na que o cerebro do golpe que acaba de dar o grupo de protagonistas da historia, canso de fuxir, prefire ser atrapado pola policía antes ca deixar de ver como unha mociña guapa se contornea bailando diante del ós sons da máquina de discos dun bar.