Cartas e carteiros

Este ano, por primeira vez desde non sei cando, non recibín ningunha felicitación de Nadal por carta; chegaron bastantes por e-mail e por whatsapp, pero por correo ordinario ningunha. Tamén debo confesar que haberá cousa de dez anos que deixei de escribir postais de Nadal. Pero a crise do correo ordinario é xeral, nin me afecta só a min, nin ás felicitacións de Nadal exclusivamente. O certo é que apenas escribimos cartas, e que en xusta “correspondencia” apenas nos las escriben. Si, xa sei que aínda así o buzón adoita estar cheo, pero non son cartas: son misivas do banco, recibos da electricidade e da auga, folletos publicitarios, … E cada vez que o carteiro nos reclama invádenos tal angustia que só pensamos en cal será o infortunio para a que se solicita o noso acuse de recibo: multa de tráfico, revisión de facenda, citación do xulgado, … E non obstante, houbo un tempo no que cando o carteiro chamaba á porta o que sentiamos era un sobresalto de felicidade. Era aquel tempo no que a xente escribía cartas.

Se o pensamos ben, o cambio fundamental que leva transformando a sociedade nos últimos dous séculos é o do incremento da velocidade; pero non só na producción e distribución de bens, tamén na transmisión e comunicación de ideas, coñecementos e emocións. E a carta persoal adoitaba transmitir emocións e sentimentos de especial interese para o correspondente, de aí o seu inconmensurable valor. Non obstante, pola súa natureza, a carta precisa tempo: de quen a escribe, para a reflexión; de quen a transporta, para o desprazamento; e de quen a recibe, para a lectura. Pero agora, a pesar do tedio que nos consume, ninguén parece dispor de tempo.

Hai unha marabillosa película de Jacques Tatí, Día de festa (1948), que é unha sátira da obsesión pola velocidade: retrata a Françoise, un carteiro rural francés que, despois de ver nun NODO as novas técnicas dos carteiros dos EE UU, comeza a emulalos coa súa bicicleta. E eu vivín o mesmo cambio en San Clodio, nos anos sesenta: cando pasamos do Antonio “O Salgado”, carteiro peonil e paroleiro, ó motorizado José “O Charrapas”, calcado do Françoise de Tatí, que primeiro substituíu as pernas por unha bicicleta Orbea, logo a bicicleta por unha moto Guzzi, e máis tarde a moto por unha Citroneta 2CV do mesmo modelo ca unha que me trouxeran a min os reis. Pero o José non só presumía da velocidade mecanizada na súa cartería, senón que ata nos desafiaba ós máis novos, na súa taberna de Leiro, a ver se algún conseguía seguilo correndo costa arriba pola verea de Riobó a Osmo. E non se chegou a ir á verea de Osmo, pero algunhas noites de verán celebráronse carreiras de varias voltas á Praza do Cruceiro de Leiro, nas que o Charrapas  sempre saíu victorioso fronte ós mais asiduos clientes da súa taberna; e don Alfonso, daquela xefe de correos en Leiro e agora asiduo lector desta columna, pode dar fe de tan gloriosas e festivas olimpíadas …

Hoxe, a comunicación vía e-mail e whatsapp é instantánea, e case de balde: un gran adianto, sen dúbida. Pero xa ninguén volverá experimentar a fonda emoción que significaba recibir unha carta, no internado, na mili, na emigracíón,…, da familia, dun amor, dun amigo... A profesión de carteiro tamén está ameazada de extinción, co que tampouco haberá máis Françoises, nin máis Charrapas... Sucede, querido lector, que detrás dos grandes avances agóchanse ás veces grandes perdas. E esta das cartas non vai ser menor: unha, porque as cartas sempre foron importantes fontes de literatura; e dúas, porque literatura e vida non deixan de ser sinónimos.

Artigo publicado no diario La Región o venres 8 de xaneiro do 2016.