Almanaques

  Na fronteira do ano vello co ano novo, penso nos almanaques e nos calendarios, e en como foron perdendo a importancia que tiñan. Cos smartphones, que posibilitan o uso de internet desde calquera sitio, xa non é frecuente atopar quen leve un calendario de bolsillo na carteira; certo que aínda son bastantes as panaderías, e algunhas outras tendas, que nos agasallan cun almanaque dos de pendurar na parede, pero sospeito que moitos van directamente ó lixo, a contar polos poucos que vexo nas casas. Ata as zapaterías, barberías e cabinas de camión perderon a categoría tradicional que tiñan de museos temáticos e populares das diferentes castes de calendarios. E, quen atopa hoxe almanaques en formato de libro, coma o Zaragozano ou o Gaiteiro de Lugo, antes tan frecuentes nas casas do rural? Non obstante, os calendarios son fermosos. 

   Crese que o almanaque, como publicación anual que mestura información sobre distintos temas ordenados polo calendario, é de orixe árabe e medieval, o mesmo cá propia palabra “almanaque”. Pero a verdadeira popularidade chegoulle coa imprenta: das prensas de Pedro Schoeffer de Maguncia saíu o primeiro almanaque impreso en 1445. Os autores eran os astrólogos e os médicos: uns pronosticando os sucesos que habían de ocorrer durante o ano en sintonía cos movementos celestes, e os outros avisando das precaucións hixiénicas que se deberían de tomar segundo as fases da lúa e os estados siderais; todo iso mesturado coa información propia do calendario e cun conxunto de ensinanzas formado por proverbios, refráns, versos, prácticas agrícolas, exhortacións relixiosas, etc. Pero, unha vez vista a aceptación e influencia que estes libriños tiñan nas clases populares, o goberno e o clero pronto se reservaron o privilexio da súa publicación. En España, tan proclive sempre ás censuras, non foi ata mediados do século XIX cando se permitiu a libre impresión e confección de calendarios. Aí comezaba unha época dourada, que xa se vivía en Europa, na que se publicarían centos de almanaques, entre eles: o Zaragozano (1840), o Pata de cabra (1844), o Calendario de Galicia (1857) -Gaiteiro de Lugo desde 1927- e o Mintireiro Verdadeiro (1963), que aínda chegou a ser un dos libros de maior tirada de Galicia a mediados dos setenta. 

   E do principio da época dourada dos calendarios, en concreto de 1832, é un dos máis famosos diálogos de Leopardi: o dun vendedor de almanaques cun transeunte. Nel, un transeunte que vai mercar un almanaque pregúntalle ó vendedor se cree que o ano novo será feliz. Este responde que si, que confía en que o será moito máis có pasado; pero a pesar diso, non é capaz de lembrar un só ano da súa vida ó que quixera que se parecese... E cando o transeunte se interesa por saber se lle gustaría volver a vivir a vida pasada, con todos os seus placeres e pesares, a resposta do vendedor é negativa, como o sería a de calquera. Pero entonces –insiste o transeunte-, que vida quixeras para este ano?: «pois unha vida así…, como Deus ma mandase, sen máis requisitorios». Ó que replica o transeunte: «Así a quixera eu tamén, e todos […] porque, coa condición de volver a vivir a vida de antes, con tódalas alegrías e desgracias, ninguén desexaría nacer de novo. A vida fermosa entón […] non é a vida pasada, senón a futura. No ano novo o destino comezará a tratarnos ben a todos e principiará esa vida feliz. Non é verdade?». «Speriamo», responde o vendedor … Logo,  entregalle ó transeunte o almanaque máis bonito, e, despois de cobrarlle e darlle as grazas pola xenerosa propina, vaise cantando pola rúa abaixo: «Almanaques, merquen aquí almanaques novos…!».

Artigo publicado no diario La Región o sábado 2 de xaneiro do 2016.