A fermosura de Galicia

Hai tempo que perdín o entusiasmo xuvenil polas viaxes. Non é que  defenda a Emerson, cando dicía que viaxar era o paraíso dos parvos, nin tampouco me produce náuseas a idea das viaxes, como lle acontecía a Pessoa. Pero volvinme cómodo, non acredito que o “homo turísticus” vaia perfeccionar ó “homo sapiens”, e aprecio cada vez máis o adaxio latino “domi manere convenit felicibus”: convenlle ós felices quedarse na casa.

Con todo, aproveitei o bo tempo da ponte de Santos para dar unha volta por Galicia. E o periplo fíxome cavilar sobre a veracidade ou non dunha  idea moi común entre os galegos: a de que Galicia é o país máis fermoso do mundo. Castelao, que non admitía disidencia  a este respecto, escribiu no Sempre en Galiza: «non hai galego que non se sinta orgulloso de ser fillo da terra máis fermosa do mundo».  Eu, talvez pola miña formación científica, que dificilmente admite os absolutos, non sería tan categórico coma Castelao. Pero pode que o enclave natural da nosa terra sexa dos máis fermosos do mundo; non obstante, o que non creo é que as nosas cidades e as nosas vilas estean en posesión de tal condición. A maioría ocupan espazos xeográficos privilexiados, é certo, pero a man do home, en vez de contribuír a potenciar esa natural fermosura, como fixeron as culturas máis elevadas, dedicouse nos últimos cincuenta anos a hipotecala, e en moitos casos para sempre. 

Estiven eses días na Coruña, talvez a cidade galega que prefiro e a que mellor coñezo. E todo o mundo fala da súa fermosura: da Torre de Hércules, de Riazor, dos Cantóns, da calle Real... Pero ninguén fala dos caóticos barrios que rodean a cidade antiga: Montealto, Os Mallos, ... Tampouco das últimas actuacións, que deixaron ós xardíns de Méndez Núñez e ós propios Cantóns sen a visión do mar... E cando saín da Coruña para Carballo era tal a cantidade de desmontes, naves industriais e enlaces de estradas, que nin sequera fun capaz de recoñecer paisaxes polas que durante unha década pasara a miúdo. Arteixo pareceume tan horrenda coma sempre; e logo en Carballo, vila na que vivín oito anos, a conclusión foi que se antes era pouco agraciada, cunha maioría de construcións de ínfima calidade, da época do “desarrollismo” dos sesenta e setenta, colocadas sen ningún xeito, ultimamente aínda foi a peor.

E resultou que só cando abandonei as cidades e as vilas e entrei nos espazos rurais as cousas melloraron. Desde logo, nin en Bergantiños nin no Deza se ven os ermos nin o despoboamento da provincia de Ourense; as terras están traballadas, e as casas, aínda que excesivas en tódolos sitios, parecéronme ben arranxadas, e algunhas ata fermosas. No que respecta á costa entre Cee e Noia,  polo Pindo, Carnota, Louro e Muros, ademais de única, talvez sexa a que mellor se conserva de Galicia, ó non sufrir a presión especulativa das Rías Baixas. E as estradas non teñen comparación coas dos anos oitenta. Pero o que máis me compraceu da viaxe foi comprobar que a “Casa Cruz” de Baio sigue aberta: coas mesmas cociñeiras, coa mesma comida tradicional e ata coa mesma torta de améndoas de hai trinta anos.

O miolo de todo isto resulta bastante extrapolable para toda Galicia, e vén ó caso porque me fai moita graza esa fixación que teñen os “urbanitas” de denunciar o “feísmo” do rural galego: que se viron un metálico facendo de cancela, que se viron unha bañeira como bebedoiro dos animais, que se viron un alpendre de ladrillo... Pois direilles que todo iso son minucias comparadas co espantoso e mastodóntico “feísmo” especulativo das cidades e das vilas galegas. Porque o do rural ten fácil arranxo: basta con sacar o metálico ou a bañeira, ou con recebar o galpón. Pero, quen vai arranxar os desastres urbanísticos  das vilas e dos barrios das cidades galegas?

Artigo publicado no diario La Región o venres 25 de novembro do 2016