Nadal

Ningún tempo se celebra coma o Nadal. Desaparecen unhas festas e aparecen outras, pero o Nadal  permanece coa mesma forza e luminosidade que sempre o caracterizou. Certo que vai cambiando a forma de celebralo, e ata resulta indiscutible que o vamos adulterando no seu significado máis auténtico, pero o que ninguén pode dicir é que corra perigo de perderse.

O outro día lía o que escribira o “Tío Marcos da Portela” (Lamas Carvajal), nos anos 1883 e 1884, sobre a noiteboa no rural galego daqueles tempos, e pensaba que, con pequenas diferenzas, viña a ser a mesma que se viviu en Galicia ata finais dos anos sesenta. Era unha noiteboa moi humilde, na que o bacallau era o manxar das ceas nas casas dos pobres, que eran case todas, e o turrón apenas se cheiraba;  pero reinaba esa alegría inconmensurable que nace das familias  xuntas, da ilusión dos cativos, que son os verdadeiros reis do Nadal, e do canto das panxoliñas arredor do lume da lareira, entre copas de licor café e xerras de viño con azucre. Unha alegría que, como nos facía saber o “Tío Marcos”, aínda que pareza un paradoxo, resultaba ser inversamente proporcional á riqueza das familias. Pero a Navidá está chea de paradoxos, comezando polo de que trata da historia dunha familia sen fogar que se celebra en todos os fogares.

Non obstante, nos últimos cincuenta anos o Nadal ten cambiado moito; fundamentalmente, porque perdeu autenticidade. Hai moita luminaria nas vilas e nas cidades, celébranse moitas paparotas e os regalos xa non se sabe onde metelos. Pero trátase dun negocio:  o da  “posta en valor” do Nadal. Na realidade, unha convenienzuda magnificación do accesorio en prexuízo do esencial. O Nadal, sabémolo todos, é agora a festa anual do consumismo; e eu estou co W. Benjamin que afirmaba que «detrás do consumidor puro está o explotador puro». Porque, cando o único principio que rexe na  sociedade é o do beneficio, as relacións autenticamente humanas por forza teñen que desaparecer. No famoso conto de Dickens ó avaro e repelente Mr. Scrooge non lle gustaba nada o Nadal; hoxe, os seus simpáticos herdeiros adoran este tempo: promoven desfiles de Navidá e de  Reis, contratan a centos de Papás Noel en precario e fanse inmensamente ricos... 

É Noiteboa, unha boa noite para contar historias. Unha das que máis me gusta aprendina de Cunqueiro. Conta como  Deus mandou moer unha estrela e repartiu o seu  flamíxero po entre a xente. Ese foi o primeiro fogo que habitou nos homes. Pasado un tempo, co po que lle sobrara, Deus fixo a estrela que guiou ós Reis Magos ata o presebe de Belén... E como esta noite tampouco debe faltar unha panxoliña, aquí lles deixo un par de estrofas da que cantabamos na misa do galo de San Clodio, xusto cando se ía bicar o Neno e se descubría o monumental nacemento que facían os rapaces.

Pola media noite

Cando o galo canta

Nunha vila santa

Que se chama Belén

Nunhas pobres pallas

Nun pobriño establo

Naceu malpocado Xesús

Xesús  noso ben

Bo Nadal.