Gústanme os
libros sobre Galicia escritos por forasteiros, especialmente os de viaxes. E
nos de visitantes modernos e contemporáneos observo algo que todos destacaron:
que Galicia era un país primorosamente traballado. Achegarei dous exemplos. O
primeiro do erudito e político portugués I. F. Silveira da Mota, que nos
visitaba en 1886, e mentres Ourense lle
parecía unha «tranquila e humilde cidade, de escaso valor a xulgar polos progresos
materiais», diante dos arredores da cidade exclamaba entusiasmado: «¡Que
delicioso é aquí o campo! Non ha selvas exóticas, nin lagos artificiais... mais
xorden ó lonxe por todas partes montañas e outeiros, cubertos dun tapiz de
relva, adobiadas de viñedos, ..., entre o frondoso arboredo, os lugares e
aldeas, ..., hortos, casais e xardíns que dan á ampla paisaxe un deseño e matiz
indescritibles». O segundo exemplo é do profesor irlandés Patrick O´Flanagan, xeógrafo
estudoso das paisaxes, que escribía en 1996: «Unha das características de
Galicia que máis impresiona ó forasteiro é
o alto grao de humanización da paisaxe... Hai certas zonas de Galicia
cun aspecto tan fértil que ata se lles pode perdoar ós visitantes que confundan
esta rexión cun xardín botánico».
Tan só vinte
anos despois do texto de O´Flanagan, Galicia, especialmente a Galicia do
interior, leva o camiño de converterse no que nunca foi nos últimos mil anos:
un país deixado a monte.
Estas
semanas, cando aínda cheira ó chamusco dos incendios de outubro, fálase moito
no ámbito político das terras a monte lindeiras cos núcleos habitados, polo
potencial perigo que representan pensando nos incendios; e de xeito máis ou
menos velado ameázase ós propietarios para que rocen as parcelas. Non caen na
conta de que a falta de limpeza das fincas é consecuencia directa da perda
total do seu valor, porque ninguén quere gastar no que nada vale, e especialmente
se ten unha economía precaria. Pero debe saberse que a principal causa da
extinción do valor de moitas propiedades agrícolas non reside nos propietarios,
senón nas políticas aplicadas, e que os verdadeiros culpables non son outros cós
que deseñan e executan tales políticas. Porque, atención, a política non só
está detrás das plusvalías das terras, tamén o está das minusvalías.
Un exemplo de todo isto témolo no Ribeiro,
historicamente unha das terras máis ricas de Galicia. Resulta curioso observar
como, mentres a maleza se fai dona de numerosos espazos da periferia das
aldeas, ocupados ata noutronte por viñas ben traballadas, noutros espazos, a
gran distancia dos núcleos e que sempre foron monte, permítense extensas plantacións
de viñas novas... Entre as múltiples consecuencias de tan nefasta política, que
beneficia a catro en prexuízo de miles, destaco tres: degradación e perda
dalgunhas das paisaxes máis gabadas e singulares de Galicia; contribución ó
despoboamento e á extinción dos pequenos agricultores, verdadeiros
conservadores da paisaxe autóctona, e eliminación da franxa de terras
traballadas que tradicionalmente separaba as casas do monte, co perigo que iso
significa... En fin, se a iso sumamos os atrancos de todo tipo que lles foron
poñendo ós agricultores para que desenvolveran a súa esencial actividade, ata resulta
difícil non pensar que non había un plan específico para eliminalos... E, non obstante,
Galicia non pode sobrevivir sen os pequenos agricultores. Conviría que se
enteraran disto os glamurosos urbanitas que nos gobernan, e que parecen querer
arranxar os problemas do campo galego a
golpe de andainas, turismo rural e augas quentes.
Artigo publicado no diario La Región o domingo 3 de decembro do 2017
Entradas
