Veraneo

A primeira definición de “veraneo” no dicionario da RAE é de 1803: «El sitio donde algunos animales pasan a veranear». Logo sumaríase «acción y efecto de veranear», pero o veraneo era ata tempos relativamente recentes unha actividade propia de irracionais. Nas serras do Leboreiro e da Peneda aínda se conserva o nome de “veranda” –equivalente ó cast. “veranada”- para os lugares onde subían ó gando de veraneo; porque antes veraneaban as vacas, as ovellas, as anduriñas: «volverán las oscuras golondrinas…». Os homes, chegado o caso, ían de viaxe, peregrinaban ou emigraban, pero non veraneaban. Moito menos sabían de “turismo”, anglicismo que non chega ós dicionarios ata 1914. Non obstante, son moi antigas as vacacións, «Los días que se dan recreación a los estudiantes» (Covarrubias, 1611), aínda que as dos traballadores, e pagadas, son de noutronte. 

Vén ó caso todo isto porque veraneo, vacacións, turismo, son voces que relacionamos moito con viaxe, pero que distan de ser sinónimos. A sensación pracenteira que produce viaxar é primaria; un premio dos mecanismos evolutivos semellante ó que producen os xogos, a alimentación ou o sexo. Hai quen afirma que o home e outros animais débenlle a intelixencia ós pés, porque intelixencia significaría saber desprazarse para conseguir o preciso: alimento, parella, protección ou benestar. As viaxes exploratorias forman parte da aprendizaxe, sobre todo na adolescencia; para elas o importante é a curiosidade, non a distancia percorrida: sobra coas rúas da cidade, cos camiños da parroquia, cos amigos e cos libros. Logo virán as viaxes iniciáticas, que por algo teñen sido a fonte principal da máis grande literatura, desde  A Odisea ata As uvas da ira, pasando por Don Quixote ou As viaxes de Gulliver; porque para ser hai que alonxarse da casa. Coa idade a tendencia natural a viaxar vai diminuíndo.

Pero as viaxes  admiten diferentes tipos. O máis radical e heroico sería o migratorio, do que tanto sabemos en Galicia. Mentres, o do viaxante de negocios sería o máis normal. Pero tamén existe o do vagabundo, aquel que camiña ó azar sen aparente propósito. Por último estaría o do turista, quen se movería pola simple curiosidade de coñecer máis mundo, pero non se debe ignorar que tamén vai impulsado pola propaganda do turismo de masas, que converte as viaxes en obxecto de desexo e consumo, e que tamén se ocupa do veraneo, que só ten de viaxe o transporte entre os lugares de partida e de chegada. E aínda habería que falar das viaxes temporais, das que se fan estando quieto, as preferidas, por exemplo, por Unamuno. 

Neste tempo de vacacións e de ansia polas viaxes, ocórrenseme estas reflexións: realiza o neno as viaxes máis marabillosas nuns centos de metros arredor da súa casa, ou mesmo dentro da súa habitación; pero unha volta ó mundo pode non ser suficiente para que o adulto escape do tedio da súa propia vida: os vagaxeiros de Baudelaire atopaban no ignoto o mesmo aburrimento que deixaran na casa. A viaxe que máis lembro foi de apenas tres quilómetros, entre Bieite e San Clodio, nunha noite da Santa Elena e nun vello motocarro que tiña o meu finado pai. Tería eu oito ou nove anos. Íamos os nenos detrás, tumbados nunha colchoneta e tapados cun cobertor. Un magnífico ceo estrelado, apenas perturbado polo penacho dalgún carballo dobrado sobre a estrada, corría connosco. Era coma ir nunha cama, sentindo a calor dos máis próximos, viaxando polo Universo. O ceo, pensaba eu, debe de ser algo así. De pronto, a moto detívose e todos dixemos: ogallá nunca rematase esta viaxe... «Coñecido o mundo, non medra, antes ben, mingua» -cantaba Leopardi- «máis grande có sabio parécelle ó picariño; descubrindo só a nada medra». Sede felices.

Artigo publicado no diario "La Región" o venres 11 de xullo do 2014