Eloxio das tabernas

Este tempo de invernía sempre me trae á memoria as tabernas de antano. Gustábanme aquelas tabernas rurais, metade taberna, metade tenda de ultramarinos, nas que as esencias espirituosas propias do negocio viñan mesturadas coas do tabaco, as do xabón, as do aceite, as da canela; aqueles mostradores de madeira con permanente cheiro a lixivia; aquela mesa, única na maioría dos casos, que tanto valía para botar unha brisca coma para ler un periódico atrasado; aquelas fotos afumadas de vellos almanaques que, perdidos os días e os meses, reducían a medida do tempo ó paso dos anos… Pero o gran valor das tabernas non estaba nos decorados, senón nos actores. Poucos lugares do mundo rural, e do urbano,  poderían competir historicamente coa taberna  en canto a espazo de sociabilidade e aprendizaxe en liberdade. Desde o poder, cívico e relixioso, sempre se fomentou unha imaxe da taberna como nai de tódolos vicios, pero era unha visión parcial, froito da desconfianza cara a un lugar difícil de controlar e mediatizar. Opino coma Savater: non hai signo de civilización máis indubidable cá abundancia e calidade das tabernas. E por iso Galicia, aínda que pobre, sempre foi un país sumamente culto e civilizado; ata que comezaron a desaparecer as tabernas.

As tabernas do Ribeiro talvez non fosen coma as betanceiras, para Cunqueiro as máis fermosas de Galicia, nin se comparasen coas santiaguesas no número de títulos dos seus seareiros, pero debían estar entre as mellores para a aprendizaxe do canto, da filosofía popular, da xeografía do país ou mesmo das artes da narrativa e do teatro. A iso axudaban tanto as propias características dos nosos viños, axeitados para unha filosofía humana peripatética e sentimental, como recoñecía o propio Cunqueiro, coma o paso continuo de arrieiros e mercadores de viño que chegaban de todo o país cargados de relatos e de experiencias. As miñas tabernas eran as de Leiro: a do “Charrapas”, a do “Camba”, a do “Carrachuchelo”, a do “Nores”, a do “Nabor”. Nelas bebíase moito e ben. Pero tamén facíamos frecuentes incursións polas de Ribadavia, polas do Carballiño, por Riobó, por Berán, por Lebosende, por Pazos de Arenteiro, por Beade, por Esposende, polo Barón, polo Porto… Había que controlar o territorio. 

A taberna, aínda nas versións posteriores do bar e do café, é un dos misterios máis gozosos da vida, que convén aproveitar. Concordo con Samuel Johnson, un sabio inglés do XVIII, cando dicía que «entre o ideado polos homes non hai nada que produza tanta felicidade coma unha taberna». A taberna é un dos mellores antídotos contra a soidade, dentro un pode esquecerse dos problemas cotiás e en poucos lugares se ten unha maior sensación de seguridade. Contra do que é crenza común, os veteranos da taberna, e os bos taberneiros, adoitan ser discretos e lúcidos: apenas preguntan, deixan que fales do que queiras e logo son capaces de ler nese relato o que precisas saber ou escoitar. Por iso, algunhas das cousas máis importantes, sobre nós mesmos, sobre os nosos devanceiros, sobre os amigos e sobre a vida, aprendémolas nas tabernas. A taberna é ademais, por todas esas razóns, unha das bocas principais da literatura: nela é onde un comeza a entender que é iso do “sentido da vida”. A débeda da literatura universal coas tabernas é inmensa, moito maior ca coas aulas universitarias, e ninguén se debería atrever a escribir nada sen ter certa experiencia da vida tabernaria. De Homero a Joyce, pasando por Dante, Rabelais, Lope de Vega, Baudelaire, Allan Poe, Dostoyevski, Hemingway, Truman Capote, Juan Rulfo, Onetti, Cunqueiro, Celso Emilio e tantos outros, a historia da literatura esta chea de grandes bebedores e de asiduos das tabernas. Si, xa sei que houbo excelentes escritores que nunca probaron o alcohol, e que ata aborreceron as tabernas. Sempre se poñen os exemplos de Kafka e  de Borges; pero, non notastes coma unha friaxe que percorre o espiñazo ó ler os seus relatos?

Artigo publicado no diario "La Región" o 4 de xaneiro do 2014