Vacacións

Chegou o desexado tempo das vacacións. Trátase dun tempo antigo  -a voz vén do latín vacatio, do verbo vacare ‘estar vacante, libre, desocupado’-, pero que antes poucos podían gozar. Así, o dicionario de Covarrubias (1611) entendía as vacacións como algo exclusivamente académico: «los días que se dan de recreación a los estudiantes en las universidades». Logo, os dicionarios da RAE mantiveron como definición invariable, desde a primeira edición de 1739 ata a de 1984: «Suspensión de los negocios o estudios por algún tiempo». Só a partir da edición de 1985 se lle engadiu: «Derecho concedido a cualquier persona que trabaja por cuenta ajena, de forma que consiga un descanso periódico sin disminuir evidentemente su retribución». Non obstante, o dereito laboral a vacacións pagadas xa existía. Fora unha conquista do goberno da Fronte Popular de Francia en 1936, que chegou a España en 1944, cando se estableceu ó dereito a sete días de vacacións ó ano, aínda que a maioría das empresas non o concederon ata cerca dos anos setenta. En 1976 a duración pasou a vinte e un días, e só co goberno de Felipe González, en 1983, se estableceron por lei vacacións mínimas de trinta días. Agora ben, naquela España de vacacións raquíticas para os traballadores, os xefes collían dous ou tres meses de “veraneo”, outra voz que resulta curiosa cando examinamos o  primeiro significado que rexistra un dicionario de castelán, en 1803: «Sitio o paraje donde algunos animales pasan el verano».

De tódolos xeitos, ocorreu un cambio fundamental no concepto de vacacións nos últimos cincuenta anos: pasou de ser o tempo de descanso dos veraneantes, nun lugar fixo e determinado, que normalmente se repetía ano tras ano, a ser o tempo do trasfego masivo de turistas, movéndose freneticamente dun lado para outro, con ansias de viaxar, canto más lonxe mellor, e de velo todo: un dos mellores xeitos de “vivila vida”, din, pero que non é máis có resultado da programada transformación das vacacións en obxecto de consumo da sociedade da diversión.

A min, cando chegan estas datas, sempre me veñen á memoria dous grandes, cada un no seu ramo: Miguel Unamuno e Jacques Tati. O primeiro defendía para as vacacións o cambio de aires, e con reparos as viaxes, pero non para contalas e presumir de que estivemos en tal sitio, que iso non pasa de pura vaidade, senón para, máis tarde, recordar e acender con esas lembranzas o apego ás paisaxes da alma, que son fundamentalmente as da terra natal. Preguntábase Unamuno: «¿Hay algo más ridículo, más molesto y más prosaico que un turista?», e acababa convindo con Leopardi que «conocido el mundo, no crece, antes bien, mengua». «Andar y ver, dicen. Mejor acaso sentarse y esperar», concluía.

De Tati o que me vén á memoria é a súa película máis fermosa e máis poética: Las vacances de Monsieur Hulot (1953). As vacacións soñadas posúen para min as imaxes, o son e a música desa película: as olas rompendo mansamente sobre a praíña con farallóns de Saint Marc sur Mer, e o fantástico tema musical de Alain Romans acompañando... Hai  bastantes anos estiven moi cerca desa praia do Loire-Atlantique, en La Baule. Pero non me despracie ata Saint Marc, agora lugar de peregrinación turística polo M. Hulot de Tati. Lembreime de algo que escribira Proust: «Hai persoas que viaxan para ver cos seus propios ollos unha cidade desexada, imaxinando que no real se pode saborear o encanto do soñado».

Artigo publicado no diario La Región o 15 de xullo do 2108 (último da serie A contrafío)

Se queres ver a película enteira pincha aquí. O tema musical principal da película, "Quel temps fait-il à Paris", gústame máis  nesta versión.