Cultura de entroido

Calquera diría que Rajoy tiña razón cando, no debate sobre o estado da nación, decretou solemnemente o remate oficial da crise. Alomenos iso é o que se podería deducir da alegría con que os consistorios galegos gastaron o diñeiro público  en desfiles de comparsas, concursos de disfraces, actuacións musicais e diversións de todo tipo neste entroido que, a falta dalgunhas celebracións en diferido, xa remata. Non obstante, a cruel realidade é difícil de disfrazar: mentres os servizos públicos caen en picado, os impostos e as taxas medran de xeito exponencial.

Diante destes dispendios festeiros tan pouco exemplares, dos que o entroido non é o caso único, nin sequera o máis gravoso,  sempre xurde a mesma pregunta: debe financiarse a cultura con diñeiro público? Hai quen está a favor e quen está en contra, pero eu, se mo permiten, antes de pronunciarme, pediría que me definisen “cultura”. Si. Porque a clave da dialéctica sempre está na recta definición dos conceptos. Senón pode ocorrer que, coma naquel famoso ministerio orwelliano da verdade, que se encargaba de difundir as mentiras, as consellerías e concellerías tituladas de cultura se ocupen na realidade de administrar a incultura. 

Pero é ben sabido que as palabras máis sinxelas adoitan ser as máis difíciles de definir: que é o tempo, ou o espazo? Que é a alegría, ou  a dor?... Que é a cultura? Os dicionarios poñen: «Conxunto de coñecementos que permiten desenvolver un xuízo crítico a un individuo. Conxunto de coñecementos, crenzas e costumes dunha sociedade.». A min gústame unha definición que daba o pensador alemán Enzensberger, aínda que non case ben co gran valor cultural que lle damos os galegos ó entroido: «A cultura é unha cousa silenciosa, pouco vistosa. Un abre un libro, outro toca a frauta. Un investigador ten unha idea. Dúas persoas discuten sobre Deus e o mundo, a guerra e a paz. Un compositor inclínase sobre a súa partitura… Iso é a cultura.». Habería entón que subvencionar a todo aquel que abrise un libro ou tocase a frauta? Parece claro que non. Aínda así, o desenvolvemento dun país ten menos que ver coa vistosidade do seu entroido ca co número de cidadáns que abren un libro, que tocan un instrumento, que investigan… E todo iso, ben mirado, ten unha única raíz: a educación. Aí é onde ten que estar o financiamento público: na raíz, non no producto cultural rematado, que xa virá de por si, entroido incluído. Por iso Marc Fumaroli, autor de L’État Culturel, recomendaba reducir a intervención do Estado na cultura ó ensino e á conservación do patrimonio, para que a cultura non se transformase nunha nova relixión de Estado, co seu propio corpo sacerdotal e a correspondente Legenda Sanctorum –en Galicia sabemos moito desto-. En consecuencia, parecen totalmente incompatibles os recortes que se están dando no ensino e na investigación con calquera tipo de subvencións merecentes do cualificativo de culturais, as do entroido incluídas. Porque, seccionada a raíz, as árbores morren e calquera práctica cultural devén inútil. 

A maiores, resulta patético que o entroido, festa da transgresión e da liberdade por excelencia, caracterizado por unha visión crítica da orde establecida, sexa agora utilizado como cartel de propagandístico por representantes dos consistorios e ata das máis altas instancias políticas do país. Con franqueza: un entroido patrocinado ou presidido polo poder só pode ser un entroido domesticado! E algo parecido se podería dicir da cultura. Pero claro, foron moitos anos explanando os camiños, traballando para que a cultura perdese a súa carga de rebeldía, xeradora de xuízos críticos, e se fose reducindo ó que agora é:  sinónimo de espectáculo, de anestesia, de celebración, de festa  e de diversión. Un mundo feliz.

Artigo publicado no diario "La Región" o venres 7 de marzo do 2014.