La Bruyere

Algunhas veces formuláronme esa pregunta tan tópica sobre que cinco ou dez libros levaría eu a unha illa deserta, e téñome fixado que nas respostas raramente selecciono libros contemporáneos, excepto, se acaso, un manual de supervivencia. Entre os que sempre cito están: a Biblia, Don Quijote, os Ensaios de Montaigne, os Tratados Morais de Séneca e os Caracteres de La Bruyere.

Pitágoras pensaba que a populosa asemblea congregada nun estadio era semellante á do teatro da vida, pois nela estaban representadas as tres clases fundamentais de homes: os que non paran de  exercitarse para alcanzar a gloria, os que practican o comercio para obter ganancias e os que, sendo pacíficos espectadores da vida, investigan a razón das cousas tratando de sacar ensinanzas proveitosas para ordenar a súa. Calquera lector atento verá que os meus autores favoritos están sempre dentro do terceiro grupo de Pitágoras: estano os autores dos libros bíblicos, e estao Cervantes, Montaigne, Séneca ou La Bruyere. E a razón desas seleccións, aparentemente anticuadas, reside en que, se ben o mundo leva cambiado moito desde que é mundo, os homes, no esencial, seguen a ser os mesmos, coas súas virtudes e cos seus defectos; por iso os libros dos grandes moralistas, coma Plutarco, Séneca, Montaigne ou La Bruyere, sempre estarán vixentes, especialmente en tempos corruptos coma os que vivimos. Porque, detrás das cambiantes mascaras que, ó longo da historia, teñen utilizado os que viven de enganar ó próximo, sempre atopamos os mesmos tipos: o ambicioso, o hipócrita, o adulador, o malévolo, o fantasma, o tirano, o ingrato...  E se os moralistas gregos e latinos se centraron máis na exploración da virtude, foron os franceses do XVII e do XVIII os que, mediante a crítica das costumes e da dobre moral, analizaron mellor a omnipresente presenza do vicio e da corrupción detrás dos múltiples disfraces das virtudes aparentes;  unha tarefa na que destacou La Bruyere, que deixou escrito: “Coñecer a verdadeira categoría dun home é moi difícil: o velo da modestia cubre a miúdo o mérito, e a máscara da hipocrisía tapa case sempre a malignidade”.

La Bruyere (1645-1696), que se movía pola corte de Luís XIV e coñecía moi ben o mundo dos poderosos, foi un elegante e discreto pintor de todo ese Theatrum Mundi que é a sociedade, e os seus Caracteres son un clásico atemporal de lectura obrigada, á altura do Príncipe de Maquiavelo ou dos Ensaios de Montaigne. Pero para min ten La Bruyere outro atractivo engadido, o de formar parte do selecto grupo de autores ós que lles bastou con escribir un só libro para consagrarse, coma a Lampedusa (O Gatopardo) ou a Salinger (O garda entre o centeo). Porque consideraba que non se trata de escribir moito, senón o preciso, que é pouco, e ben, que é moi difícil. Viña a dicir: non lle fagamos perder o tempo á xente con libros innecesarios, habendo tantos que ler imprescindibles.

Nese senso, o primeiro capítulo dos Caracteres, titulado “As obras da intelixencia”, debería ser preceptivo para todo aquel que pense en escribir algunha obra de creación literaria. Así que vou rematar cunha pequena escolma de advertencias espigadas dese capítulo: 1) “Todo está dito e un non fai outra cousa ca chegar tarde”; 2) “Hai cousas nas que a mediocridade resulta insoportable: a poesía, a música, a pintura, a oratoria”,  e 3) “A gloria e o mérito de certos homes estriba en escribir ben; a de outros consiste en non escribir”.

Artigo publicado no diario La Región o domingo 4 de xuño do 2017