Todo vai peor

John Kenneth Galbraith (1908-2006)

Sabemos o que custan as cousas,

pero non temos nin idea do que valen.

Tony Judt

Coa que está caendo, cando un escribe sobre calquera cousa que non sexa a difícil situación económica que está a pasar o país, non resulta fácil abstraerse do pensamento de que salvo isto, e a saúde, todo ten unha importancia mínima, ridícula e insignificante. Tal vez sería preciso facer algunha anotación ó respecto, aínda que só sexa para deixar constancia de que a un tamén o preocupan as cousas importantes. Percíbese na xente unha sensación de desacougo, de “hora vella” kafkiana: «é coma se houberamos descoidado moitas cousas... Ata agora desentendémonos de todo iso e dedicámonos a facer o noso traballo, pero os acontecementos destes últimos tempos preocúpannos...».

E, aínda que o pareza, tampouco resulta fácil poñer por escrito o que un pensa, sobre todo se non está de acordo co pensamento imperante. Diráselle que os temas da economía son para especialistas, que non está preparado para ter voz nesa liturxia e que, coma se dunha relixión se tratase, basta  con ter fe nos sumosacerdotes. Non obstante, todos os que levamos unha casa somos, en certa medida, especialistas en economía, alomenos nalgún dos seus principios máis fundamentais. Mentres, os economistas profesionais, como dicía Galbraith, ofician nunha pobre ciencia que adoita realizar os grandes descubrimentos cando xa pasaron os feitos. En última instancia, os cidadáns, aínda que non estean preparados para dar solucións, son moi capaces, coma calquera enfermo, de darse conta de cando algo non vai ben; tanto coma de percibir que os tratamentos prescritos non están dando resultado. Pois si, como pensaba Tony Judt (Algo va mal, 2010), “algo ía mal”, e  a penas un ano despois, como se podía sospeitar, “todo vai peor”.

A crise que nos afecta é un problema relacionado con múltiples variables, de solución tan difícil coma incerta. O meu propósito non pasa de facer algunha reflexión sobre un aspecto que ten demostrado ser o mal máis perverso das crises: o desemprego. A Gran Depresión, posterior o crack de 1929, ensinounos moitas cousas e a fundamental  foi a posibilidade dun alto nivel de desemprego permanente xunto a unha depresión xeral e continuada. Ata entón, de acordo coa teoría económica clásica, pensábase que as leis do mercado impedirían un alto nivel de desemprego tralo correspondente axuste de prezos. Pero non, coa depresión da década dos trinta aprendeuse, de forma tráxica, que os ingresos non sempre se reinvisten, que en épocas de inseguridade moitos cartos van parar ás caixas fortes e que os parados medran coma a espuma. Así, en 1932, o desemprego alcanzaba en Estados Unidos ó 25% da poboación activa, e en Alemaña o 40%. Nesta coxuntura, non o esquezamos, chegou Hitler e a Segunda Guerra Mundial... O mesmo Galbraith, a quen antes citaba, un dos máis profundos analistas do crack do 29, afirmaba: «Foi a guerra e non a sabedoría económica a que levou ó final da depresión».  

Primeira lección: non tentar a sorte!

(probablemente continuará)