Isaac Díaz Pardo (1920-2012)

Co seu pai en 1925

Morreu Isaac Díaz Pardo. Descanse en paz. Como é ben sabido, era fillo do artista Camilo Díaz Baliño e de Antonia Pardo Méndez. Menos sabido é que levaba o seu nome polo do empresario Isaac Fraga Penedo, propietario de máis da metade dos cines que había nas cidades galegas nos anos vinte, que era natural de Miomás, aldea moi próxima ó Carballiño, na parroquia de Sagra. Camilo Díaz pintaba carteis publicitarios para os cines de Isaac Fraga en Santiago, fixéronse amigos e compadres, e de aí veu o nome de quen hoxe Galicia chora.  De tódolos xeitos, que eu, ignorante, escriba algo sobre Isaac Díaz Pardo, cando as mellores plumas do país compiten por elaborar o máis fermoso panexírico do finado, nada ten que ver con esa anécdota. Simplemente fago uso do dereito que me pode dar outra circunstancia: a de que o seu libro Galicia hoy y el resto del mundo estea entre a ducia dos meus favoritos no perfil do blog, xunto a outros tres galegos: Cantares Galegos, Aires da miña Terra e Sempre en Galiza. Nunca teño visto este libro en  seleccións semellantes, e non obstante manteño a miña opinión: considero que se trata dunha das análises máis lúcidas que endexamais se ten escrito sobre Galicia, e  iso a pesar de que o libro estea escrito en castelán –«voy a contar y decir estas cosas en castellano pues lo que quiero decir afecta a muchos que no saben gallego, y los gallegos también entendemos esa jerga que nos impuso Castilla». Aínda así, penso que a razón fundamental para a utilización do castelán foi o peche dun círculo que comezara a debuxar coa publicación en 1966 do mítico Galicia hoy, obra colectiva coordenada e asinada por Isaac Díaz Pardo (baixo o pseudónimo de Santiago Fernández) e por Luis Seoane (baixo o de Maximino Brocos). A mítica obra, editada por Ruedo Ibérico e impresa na Arxentina, circulou clandestinamente pola Galicia de finais do sesenta e tivo gran predicamento entre a intelectualidade galeguista da época por dar a coñecer a realidade histórica e social que o franquismo silenciaba: a situación da lingua, a guerra civil, a resistencia armada á dictadura, os exiliados… Certo que tamén axudou a inzar algún mito indesexable sobre a historia de Galicia, por exemplo o de presentar como mártir da patria a Pardo de Cela, persoeiro histórico a quen Albino Núñez xa cualificara acertadamente en 1964 de “sobresaínte inimigo da crase popular galega”. Galicia hoy y el resto del mundo (1987) é un libro en primeira persoa, a corpo aberto como diría M. Rivas, que parte da traxedia do testimoniador, o propio Isaac, que viu como a barbarie fascista acababa coa vida do seu pai. Desa ferida incurable - «No es el peor mal para un individuo que le maten a sus progenitores sino que lo dejen con la boca abierta y desmemoriado para toda la vida… la desmemorización es el arma más poderosa que manejan los enemigos de Galicia y es la causa de la confusa situación en que nos encontramos hoy…»- naceu este libro, «reivindicación de la memoria histórica, el antecedente de los hechos que por acción u omisión condicionan nuestra vida y nuestro comportamiento; por otro lado la protesta contra toda jerarquía, privilegio académico y preeminencia social, contra toda injusticia y contra todo engaño, estupidez y disfraz que tengamos que soportar en quienes tienen poder. ».

Sobre as súas facianas de artista, empresario, editor.., todas notabilísimas, xa se ten escrito de abondo. Pero eu quédome co seu pensamento, co seu Galicia hoy y el resto del mundo, coa súa lucidez de 1987. Logo, moito ruído, moitos aplausos... moito mariposeo ó seu arredor con fins semellantes ós que el criticara nos neomudejares aduladores de Castelao: «para beneficiarse de su prestigio ocultando su ejemplo desmitificador de toda solemnidad y de su amor a las causas justas de su pueblo». Soamente espero que non se cometa o atropelo de trasladar os seus restos ó Panteón de Galegos Ilustres, para non repetir a mesma montaxe que el denunciara ó fío do traslado dos de Castelao.

Ás veces abro o libro de Isaac Díaz Pardo por unha páxina que teño sinalada. Reproduce unha fotografía dun Isaac neno a quen o seu pai colle polo ombreiro e aperta cara a si: os dous parecen inmensamente felices. Debaixo da fotografía aparece unha reproducción da última carta que o pai lle escribiu á familia desde o cárcere de Santiago no verán do 36: «…Estoy bien, casi os diría muy bien, sino fuera por estar aquí… Tengo la seguridad de que yo estoy detenido por alguna calumnia, y así lo creen todos. Muchos besos y ponerme dos letras. Camilo.».

Os bos sempre infravaloran a maldade que existe no mundo.