No centenario de Albert Camus

  A quen lle soan os nomes de Saul Bellow, Henrik Pontoppidan ou Wole Soyinka? Pois todos foron Nobel de literatura. Pero sabemos de Proust, Kafka ou Borges, e ningún o foi. Porque nin sequera este premio di gran cousa dun escritor: soamente a permanencia da súa obra di algo. E iso é o que acontece con Albert Camus, o autor do Estranxeiro e un dos Nobel máis lembrados, que onte cumpriría cen anos.

Por que nos sigue atraendo tanto Camus? Coido que hai dúas razóns fundamentais: a primeira, que as cuestións que propón nas súas obras, arredor dos problemas da existencia –a falta de liberdade, a inxustiza, a infelicidade, a morte…- e do xeito de encaralos, son universais e atemporais; a segunda, que coñecía o segredo de como disparar as palabras directamente  ó corazón do lector. Camus talvez non foi un gran contador de historias. Foi máis ben un filósofo humanista, ou viceversa, que utilizou a novela, o teatro, o ensaio e o artigo periodístico, para extraer as súas ideas sobre a existencia e para emocionarnos co seu xeito de comunicárnolas. No que respecta á novela –xénero con centro gravitacional no “sentido da vida”-, el sabía ben o que quería: «os grandes novelistas son novelistas filosóficos». E iso mesmo foi el. Non chegou a onde Tolstoi, Sthendal ou Proust, pero poucas novelas superan á Peste desde o punto de vista filosófico, e menos desde o alegórico. Ou moito me equivoco, ou a súa obra, especialmente A Peste, seguirá xerminando nas mentes das xeracións deste século, e ata pode que con máis forza ca na segunda metade do XX, cando a euforia da última victoria sobre “a besta” aínda estaba viva. Pero a liberdade e a xustiza, cando non a propia vida, sempre están en perigo: o microbio, deixou escrito, sempre está aí; mentres, a saúde, a integridade e a pureza dos individuos e da sociedade son obra da vontade, da rebeldía e da solidariedade. Por iso o pensamento de Camus sempre resultará pertinente e nunca caducará.

Pero son máis as leccións que podemos sacar da vida e da obra de Camus, desde o seu humilde berce en Alxeria -que nunca esqueceu-, ata a súa prematura morte en accidente –pola que sempre se lembrará coma un home novo-, pasando pola importancia que sempre lle concedeu ós mestres –o Nobel dedicoullo a Louis Germain, o seu de primaria- e ó coñecemento -«o mal que existe no mundo case sempre vén da ignorancia»-. Pero a maioría dos grandes valores, pensaba, con ser fundamentais, non son absolutos, deben estar temperados pola dimensión humana das cousas: «amo a xustiza, pero defendería a miña nai antes cá xustiza». Na condición humana, dinos, hai unha absurdeza fundamental, si, pero a miúdo acompañada da máis marabillosa e inexplicable grandeza, polo que non conduce a nada negalo todo. Hai vítimas e verdugos, asegura, pero un debe estar sempre do lado das vítimas. Para o periodismo defendía catro principios fundamentais: lucidez, desobediencia, ironía e obstinación; e nun artigo de 1939 escribía algo que debería merecer gran atención: «O periodismo sempre deberá rexeitar algo que ningunha forza lle pode facer aceptar: o servicio á mentira».

Non se precisan grandes actos nin fanfarras para lembrar a Camus. A mellor homenaxe que se lle pode facer, coma a calquera escritor, redúcese a reler os seus textos. El mesmo apuntaba sobre un dos que máis admiraba: «todo o arte de Kafka consiste en que obriga ó lector a reler». Hai que dicir que Camus tamén deu con ese difícil arte dos elixidos. Por iso, xustamente, xa nunca daremos por rematada a lectura da súa obra.

Artigo publicado no diario "La Región" o 8 de novembro do 2013. Pincha aquí