Mentiras

«Cando miras un espello pensas que a imaxe reflicte a realidade. Pero móveste un milímetro e a imaxe cambia… Un escritor ás veces ten que romper o espello, porque é do outro lado desde onde nos está mirando a verdade.». Estas palabras forman parte do discurso do escritor británico Harold Pinter na recepción do Nobel de Literatura do ano 2005, un duro alegato contra a utilización masiva da mentira política por parte dos EE UU, exemplificada naquel momento na invasión de Iraq. Non era a primeira vez que se utilizaba a metáfora dos espellos para falar das mentiras políticas e dos seus devastadores efectos. En 1727, nun opúsculo satírico titulado A arte da mentira política, atribuído durante moito tempo a Jonathan Swift (autor das Viaxes de Gulliver) pero na realidade do seu amigo John Arbuthnot, lemos que a alma é coma un espello planoconvexo no que Deus tería feito a parte plana e o Demo a convexa: na parte plana reflíctense os obxectos tal e como son, pero na convexa os obxectos verdadeiros parecen falsos e os falsos verdadeiros; ademais, como a superficie da parte convexa é maior e recibe máis raios luminosos, habería unha maior tendencia nos homes á mentira cá verdade. 

O opúsculo de Arbuthnot resulta de grande actualidade, a pesar de estar escrito hai 300 anos. Define a mentira política como a arte de facerlle crer ó pobo falsidades saudables, arte pola que se decantarían os políticos ó ser moito más fácil cá de facerlle crer verdades, incluso saudables, dado o natural exceso de malicia. Na cuestión de dereitos, di que todo o mundo debería ter dereito á verdade nos asuntos particulares, para saber se a súa parella o engana e cousas polo estilo, pero non existiría o dereito universal á verdade política, que chocaría co do goberno á mentira. O que se podería discutir sería se o pobo tería dereito a crear as súas propias mentiras, un privilexio que, sen dúbida, favorecería a felicidade popular. Na clasificación das mentiras, asombra a cantidade de exemplos que poderíamos sacar para cada caso da circunstancia política española; incluso cando o  autor argumenta sobre cal dos dous partidos, Whigs ou Tories, era máis hábil e estaba máis versado na arte da mentira, chegando á conclusión de que se foran alternando, e que ámbolos dous fracasaran ó tratar de meter moito xénero dun golpe: con moitas miñocas no anzol non é fácil pescar troitas… Imaxinen vostedes o meu interese por esta parte do opúsculo. Pero tampouco carece de interese a parte que relaciona o tipo de mentiras co clima e coa estación do ano: en novembro e decembro fan marabillas as mentiras terroríficas, pero para a primavera (atención) son mellores as fantásticas: de recuperación, de éxito, de rexeneración, pero coidando de non comprometerse no curto prazo e de que os cometas, farois e longanizas teñan un tamaño razoable. E, aínda que os xefes non deben crer nas mentiras propias, na selección de candidatos non se debe esquecer que ninguén conta mentiras con máis graza ca aquel que as cre. Por último, se houbera que defenderse dalgunha mentira do inimigo, apunta o autor, non hai mellor solución ca contestar con outra mentira aínda máis grande.

Estamos en ano electoral. As augas políticas levan tempo baixando alodadas, e as continuas saídas de madre acabaron por ameazar e mesmo derrubar pontes que parecían moi sólidas. Os cidadáns buscan desesperadamente algún piar firme no medio das ruínas que permanecen e das obras novas que se acometen. A mentira é o principal veleno da democaria liberal, porque a verdade é o seu máis firme  puntal. Busquen ese piar. Por detrás dos espellos.

Artigo publicado no diario La Región o sábado 18 de abril do 2015.