Pontes

Comezou bravo o mes de febreiro que vén de rematar. Pero logo chegaron eses “barruntos de primavera”, que tanto lle gustaban a Delibes, cargados coa súa luz madura e doce. E a xente, coma cada ano, saíu ós camiños soleados, ó paseo apracible e á parola amigable.

Neses anuncios da primavera é cando máis me comprace achegarme ós ríos para contemplar o paso das augas desde as pontes. Porque non existen augas máis puras, nin máis claras, nin máis cristalinas cás primaverais. A observación do seu curso tamén pode realizarse en paisaxes exentas de pontes, pero non é o mesmo: as pontes introducen un elemento cultural coase imprescindible na boa contemplación.

Temos a sorte inmensa de vivir nun país de fermosos ríos e con fermosas pontes. Cunqueiro, que bautizara a Galicia como o “país dos mil ríos” e que tiña entre as súas aspiracións máis firmes a de ser “pastor de ríos”, tamén era un gran admirador das pontes: «Habrá que hacer en su día el catálogo y elogio de las puentes de nuestros ríos [...] Bajo ellas pasan aprendiendo mesura y geometría»... E eu adoro esta lección cunqueirana das pontes: non basta coa fermosura enxebre do natural, tamén o natural precisa modelarse mediante a aprendizaxe da mesura e da xeometría!  Si; “nuestra vida son los ríos...”, pero a cultura póñena as pontes.

Sabían da importancia das pontes os nosos devanceiros. Na Idade Media, as pontes eran consideradas obras boas e meritorias, sendo moitas as persoas que incluían mandas nos seus testamentos para contribuír con tan loables empresas: «Mando aa ponte de Poul se se fezer, e V aa do Arinteyro, se se fezer [...]. Mando aa ponte d´Ourense XX soldos», rezaba, por exemplo, o testamento dun tal Pedro Peláez de Vilar do ano 1292. E aquí hai que destacar o importante papel que xogou a Igrexa, demostrado tamén polas obras de santos coma Santo Domingo da Calzada ou San Xoán de Ortega, promotores de pontes fundamentais do Camiño de Santiago, ou, máis relacionado con nós, San Pedro Telmo, patrón de Tui, que habitou por un tempo en Ribadavia, a quen a tradición atribúe a construción das pontes de Ribadavia e de Castrelo, o mesmo que, talvez con máis fundamento, a da Ramallosa, sobre o Miñor.

En todo caso, non cabe dúbida do impulso civilizador das pontes: Pontevedra, Ponteareas, Ponteceso, Pontedeume, Pontedeva, Ponterriza, Ponte Barxas, Ponte Mandrás, Ponte Navea, ..., Ponte San Clodio. Medio país naceu a carón delas. Incluso podemos dicir o mesmo da cidade de Ourense, porque, con independencia da existencia de poboamentos anteriores, a cidade como tal, segundo defendía a miúdo Ferro Couselo, debe a súa existencia e posterior crecemento á construción romana da Ponte. Por algo as pontes seguen considerándose paradigma da obra pública. Ás veces ata penso que se alguén quere coñecer un país, pode comezar pola observación e estudo das súas pontes. Nelas atopará  un compendio da súa historia e da evolución do gusto artístico das súas xentes, gusto que, como resulta evidente, non sempre foi a mellor...

 «Habrá que hacer en su día el catálogo y elogio de las puentes de nuestros ríos». E o catálogo pódese dicir que está feito, pero o eloxio non tanto: basta ver o estado de moitas delas. Otero Espasandín, o poeta de Cerdedo que nunca volveu do exilio,  fixo o eloxio poético das pontes do seu Lerez nativo; un eloxio fermosísimo, cargado da lírica melancolía do desterrado: «¡Quezáis un día, pontes da miña infancia,// volva a escoitar o merlo á vosa veira!..».

Case todos en Galicia, país de longos exilios, externos e internos, levamos as pontes da infancia prendidas na memoria... As miñas son as do Avia, pero delas escribirei outro día. 

Artigo publicado no diario La Región o domingo 5 de marzo do 2017