Tempo de membrillos

Membrilleiro. Antonio López

No calendario republicano francés o ano comezaba no equinoccio de outono, arredor do 22 de setembro, e o primeiro mes levaba o nome de vendémiaire ‘vendimeiro’. Para un natural do país do Ribeiro este tamén tería que selo tempo principal, e tampouco podería ser outro có das uvas e o das vendimas. Non obstante, a apreciación dos tempos é un concepto relativo, depende do estado do observador. Sen deixar de ser de vendimas, este foi para min un tempo de uvas, en efecto, pero logo pasou a ser de pexegos e máis tarde de membrillos. Nin os nenos nin os mozos se fixan nos membrillos, froita demasiado sutil para esas idades da vida; na árbore, a súa pel velosa non os fai apetecibles, e cando se levan á boca o seu sabor e textura distan de resultar agradables... Para darlle aprecio ós membrillos é precisa certa idade, traballo e experiencia. E senón que llo pregunten a Antonio López ou a Víctor Erice, coautores desa magnífica obra de arte que leva por título El sol del membrillo.

Na casa de San Clodio había un membrilleiro, xunto á laxa, debaixo do pombal dos Eiján. No seu tempo, miña nai repartía un membrillo por cada caixón dos armarios e das cómodas, para que a roupa ulise ben, e o meu pai sempre gardaba unha ducia deles para ferver co viño branco, ó que lle melloraban substancialmente o aroma, ademais de axudarlle a clarexar. Os membrillos collíanse con bo tempo e no minguante, sen madurar de todo, pois pronto podrecen na árbore cando o tempo humedece; logo, antes de gardalos, limpábanse coidadosamente cun pano. Penso que foi cando tiven que realizar eu mesmo esa última labor cando comecei a apreciar os membrillos; unha vez eliminada a superficie velosa da froita o que aparece diante dos ollos parécese pouco ó que estaba pendurado da árbore, e semella máis ben unha “mazá de ouro” -non resulta estraño que a unha das variedades de membrillo que cita Columela se lle chamase así, “mazá de ouro”, talvez as mesmas "mazás douradas" do xardín das Hespérides-. Durante anos, un dos membrillos da miña colleita sempre quedaba reservado para a mesa de traballo. Nos meses de inverno gustábame collelo, cheiralo e ata acaricialo; a súa cor e o seu aroma devolvíanme á luz perdida das tardes outonizas… Cando comezaba a podrecer xa se ventaba unha nova primavera. Debeu ser nesa época cando entrei de cheo no tempo dos membrillos.

Tardei en asociar os membrillos co doce de membrillo. Pensaba de neno que con eles pasaría igual ca cos plataneiros que había na Praza de San Clodio, que nada tiñan que ver cos plátanos que se vendían na tenda. En San Clodio ninguén facía doce de membrillo, e o que comíamos en datas sinaladas era aquel que viña do Sur, de Puente Genil, nunhas latas grandes cuns debuxos moi fermosos, parecidos ós das latas de aceite da Giralda. Se acaso, cando un estaba doente, as nosas nais collían un dos membrillos que estaban esparexidos polos caixóns, cocíano, e logo partíano e botábanlle un pouco de azucre ou mel por encima, e iso parecíanos un verdadeiro manxar dos deuses.

Morreu o vello membrilleiro de San Clodio hai anos; algunha vez teño posto na miña mesa membrillos alleos, pero xa non é o mesmo…Agora conténtome con recibir o agasallo dun ou dous caldeiros de membrillos de parte dalgún veciño, con ver como a miña muller prepara o doce con eles, con degustalo logo con queixo de Loureiro e con ler cousas sobre esta e outras froitas. Para saber, por exemplo, que a mazá e o membrillo eran as froitas preferidas por Afrodita, o que se explica polas súas propiedades afrodisíacas. Que as noivas gregas, segundo conta Plutarco, comían un membrillo antes do seu primeiro encontro carnal para perfumar o primeiro bico, e logo sempre que querían concebir; non obstante, unha vez preñadas non debían nin cheirar os membrillos. Que no renacemento o membrillo era o símbolo por excelencia do amor e do matrimonio. Que na España do Século de Ouro o membrillo era símbolo dos xenitais femininos; así, Covarrubias escribía: “La etimología del membrillo tienen algunos del diminutivo de la palabra membrum, por ciertas semejanzas que tienen los más de ellos con el miembro genital y femineo”; mentres, Cervantes, no Licenciado Vidriera, a mesma novela na que atopamos viño de Ribadavia nunha taberna xenovesa, fai que o protagonista perda a razón e a saúde cando unha dama lle dá a comer do membrillo: “comió en tal mal punto Tomás el membrillo que al momento comenzó a herir de pies y manos como si tuviese alferecía…”. Outro admirador dos membrillos foi Cunqueiro; por el souben, por exemplo, que Sthendal refrescaba os solpores do verán, fronte ó Tirreno, en Civittavecchia, con auga de membrillo, servida en alto vaso de Murano, que o novelista revolvía cunha culleriña longa de prata, amodiño, mentres observaba compracido o paseo polo malecón dos xeitosos corpos das mozas italianas.

Penso agora na inxustiza que significa que o pobre Cunqueiro, despois de escribir o que escribiu, el que era máis de amores e sabores ca de misas, quedase castigado de por morte (ou alomenos mentres o bronce dure) a ollar de seguido para a fachada da catedral de Mondoñedo. Seguro que preferiría, con moito, estar sentado fronte ó paseo, nunha taberna, coma Sthendal,  para poder mirar ás rapazas con certa malicia; e non cun libro colgando da man esquerda, que é como se lle presenta, senón cunha cunca chea de perfumada treixadura na dereita. Porque cada cousa, como ben sabía don Álvaro, ten o seu tempo para o home.