De peixes e pescantíns

Escribía o outro día de paxaros, pero este tamén é tempo de peixes e de pescantíns. En Galicia, e máis na Galicia interior, todos os que temos unha certa idade estamos asociados a un río; pode ser un humilde regatiño ou un río de maior entidade, pero un río ó fin e ó cabo, con todas as filosofías e todas as  poéticas que lle son propias. E con ese río, onde botamos os primeiros barcos de xoguete, onde aprendemos a nadar e onde fixemos algunhas das  primeiras aventuras exploratorias, sentímonos identificados de por vida. Pero esta identificación falta nos novos, porque se perdeu o contacto íntimo cos ríos, e coido que iso é unha gran perda.

O meu río da infancia e da adolescencia, e polo tanto o meu verdadeiro río, é o Avia. Gardo memoria de cada un dos seus recunchos. Por iso cando leo ou escoito a palabra “río”  vexo o Avia, o mesmo que cando a palabra é “nai” teño a feliz imaxinación da miña. Daquel río da infancia e da adolescencia lembro a maxia das viaxes en piragua; en especial cando, no medio da verde soidade dos amieiros e entre os trilos dos paxariños, un deixaba de remar e aproximaba a cara á pel da auga, ata chegar a rozala, para así poder observar mellor o enigmático transcorrer da vida asolagada: das troitas, das bogas, dos peixes, das anguías, que se movían por tódolos lados. Tamén lembro tardes soleadas de abril e maio en Ribadavia, na época do Instituto, cando íamos a tumbarnos á beira do río para observar o grandioso espectáculo da loita heroica de miles de troitas contra a lei da gravidade, tratando de superar a presa da Beronza. Daquela, o primeiro exercicio de pesca para os nenos adoitaba consistir en atrapar unha anguía cunha fisga feita dunha estaca cun garfo atado na punta; e logo viñan as primeiras experiencias, tamén obrigadas, con cana, sedal e anzol. Pero non facía falta ir nunha lancha nin ir de pesca para observar a numerosa poboación de peixes e anguías que daquela tiña o río. Bastaba pararse ó cruzar unha ponte ou unha pontella e mirar para as augas, nese acto case instintivo ó que o reformador español Juan de Valdés asignaba grande importancia definitoria, pois opinaba  que os ríos e os seus habitantes foran feitos para que os contemplaran os sabios e para que non reparasen neles os imbéciles… Hoxe case nada queda de todo aquilo. Cruzo con frecuencia o Arenteiro e o Avia, e ás veces, no rutineiro exercicio observatorio, non son capaz de divisar nin un só peixe, aínda permanecendo catro ou cinco minutos na vela.

Que pasou? Que entremedias viñeron os embalses e a contaminación das augas: acabáronse os sábalos (que subían polo Miño ata Francelos, lexítima capital histórica da pesca de Ourense), as lampreas (que eu aínda vin pescar na Ponte San Clodio) e as anguías, e diminuíron unha barbaridade as troitas e os peixes… Así que os efectos do “progreso” foron especialmente perversos cos ríos. Curiosamente, os índices de calidade das augas en xeral non son malos: pero os embalses alteraron equilibrios e comportamentos das especies acuáticas que nada teñen que ver cos parámetros que se miden.

Nunca me afeccionei á pesca, talvez pola pouca maña que demostrei nas primeiras tentativas; pero sempre admirei ós pescadores, que tanto practican a virtude da paciencia como exercitan a sabedoría da contemplación. E gústame escoitar os seus relatos, igual cós dos cazadores, paradigmas os dous do arte da narración. Por iso me pesa non ser pescantín, sobre todo despois de lerlle a Cunqueiro que de haber existido en Galicia un Isaac Walton, aquel “perfecto pescador de cana” inglés, coetáneo de Shakespeare, seguramente houbera escollido o Avia para pescar…

Artigo publicado no diario La Región o domingo 29 de maio do 2016.