Libros

Este pasado luns, 23 de abril, foi o día internacional do libro, celebración instituída pola UNESCO co fin de fomentar a lectura e a industria editorial. Conmemora o pasamento de Cervantes e o de Shakespeare, que faleceron o mesmo día do calendario do ano 1616, pero en días distintos. Esta aparente adiviña explícase considerando que nesa época España e Inglaterra tiñan calendarios diferentes. España usaba o gregoriano desde 1582, mentres  Inglaterra mantivo o antigo xuliano ata 1752. En España, ó xoves 4 de outubro de 1582 seguiulle o venres 15 de outubro, de xeito que aquel ano só tivo 355 días. En Inglaterra, en 1752, despois do mércores 2 de setembro veu o xoves 14, e os ingleses, con gran enfado, perderon 11 días dese ano. En consecuencia, o 23 de abril de 1616, cando en  Madrid falecía Cervantes, en Inglaterra aínda era día 12, e Shakespeare estaba vivo. Morreu once días despois, o 23 de abril, cando aquí xa era o 3 de maio, o día da Santa Cruz.

Pero do que quería escribir era dos libros e da lectura, e da súa importancia. Nesta cuestión, coma en case todas, aparecen dúas posicións extremas: a dos que pensan que os libros son a fonte máis importante de sabedoría e que todo aquel que non os le é un ignorante, e a dos que consideran que apenas se precisan libros para aprender o fundamental da vida... Que penso eu? Pois que cos libros pasa coma cos alimentos: que a algúns conviríalle comer máis e a outros menos; que o que  a un lle senta ben a outro pode sentarlle mal; que os padais son distintos e cambian co tempo e coas circunstancias, e que  non só de pan vive o home.

O padre Sarmiento, como é sabido, pasou a vida entre libros. Nunha carta que escribía en 1745 declaraba que todo o que sabía era grazas ós libros. Non obstante, anos despois, en 1760, logo dalgunhas saídas do convento e de certas viaxes, coma as que fixo por Galicia en 1745 e 1754, escribía: «O pouco que sei de substancia, non o sei polos seis mil libros que teño, senón polo pouco que andei fora da miña cela». Referíase Sarmiento ó que aprendera no gran libro da vida e da natureza. O mesmo libro do que nos fala Diderot en Jacques o Fatalista, cando o amo, asombrado pola precisión dos razoamentos do seu criado Jacques, exclama: «Pero, onde diaños aprendiches ti todo iso?», e o servente  responde: «No gran libro. Ah, meu amo! Xa pode un reflexionar, meditar e estudar todos os libros deste mundo, que non pasará de modesto escolante se non é capaz de ler no gran libro».

Xusto nese gran libro sen follas era onde máis lía o meu admirado Josep Pla, que non por iso deixaba de ser un magnífico lector de libros con follas, pero que advertía contra o exceso de afección libresca sentenciando algo que resulta obvio: «O home non veu ó mundo para ler libros». E que, convencido da superioridade do mundo real fronte ó imaxinario, chegara a lanzar contra  os adultos que len novelas este sonoro exabrupto: «O  que a partir dos trinta e cinco anos le novelas é un cretino». Desmitificador dos libros onde os houbera, Pla deixou escrito no Caderno Gris: «Os libros dinnos que existe o amor, a gloria, a grandeza [...] A vida dinos que no hai nada diso [...] Non hai nada do que poñen os libros.». Esaxeraba, claro está, pero non perciben un gran fondo de razón  en todo iso que escribía?

Por certo, Pla tamén finou un 23 de abril. De 1981. En Llofriu.

Artigo publicado no diario La Región o domingo 29 de abril do 2018.