Ningún tempo
se celebra coma o Nadal. Desaparecen unhas festas e aparecen outras, pero o
Nadal permanece coa mesma forza e
luminosidade que sempre o caracterizou. Certo que vai cambiando a forma de celebralo,
e ata resulta indiscutible que o vamos adulterando no seu significado máis
auténtico, pero o que ninguén pode dicir é que corra perigo de perderse.
O outro día
lía o que escribira o “Tío Marcos da Portela” (Lamas Carvajal), nos anos 1883 e
1884, sobre a noiteboa no rural galego daqueles tempos, e pensaba que, con
pequenas diferenzas, viña a ser a mesma que se viviu en Galicia ata finais dos
anos sesenta. Era unha noiteboa moi humilde, na que o bacallau era o manxar das
ceas nas casas dos pobres, que eran case todas, e o turrón apenas se cheiraba; pero reinaba esa alegría inconmensurable que
nace das familias xuntas, da ilusión dos
cativos, que son os verdadeiros reis do Nadal, e do canto das panxoliñas
arredor do lume da lareira, entre copas de licor café e xerras de viño con azucre.
Unha alegría que, como nos facía saber o “Tío Marcos”, aínda que pareza un
paradoxo, resultaba ser inversamente proporcional á riqueza das familias. Pero
a Navidá está chea de paradoxos, comezando polo de que trata da historia dunha
familia sen fogar que se celebra en todos os fogares.
Non
obstante, nos últimos cincuenta anos o Nadal ten cambiado moito;
fundamentalmente, porque perdeu autenticidade. Hai moita luminaria nas vilas e
nas cidades, celébranse moitas paparotas e os regalos xa non se sabe onde
metelos. Pero trátase dun negocio: o da “posta en valor” do Nadal. Na realidade, unha
convenienzuda magnificación do accesorio en prexuízo do esencial. O Nadal,
sabémolo todos, é agora a festa anual do consumismo; e eu estou co W. Benjamin
que afirmaba que «detrás do consumidor puro está o explotador puro». Porque,
cando o único principio que rexe na
sociedade é o do beneficio, as relacións autenticamente humanas por
forza teñen que desaparecer. No famoso conto de Dickens ó avaro e repelente Mr.
Scrooge non lle gustaba nada o Nadal; hoxe, os seus simpáticos herdeiros adoran
este tempo: promoven desfiles de Navidá e de
Reis, contratan a centos de Papás Noel en precario e fanse inmensamente
ricos...
É Noiteboa, unha
boa noite para contar historias. Unha das que máis me gusta aprendina de
Cunqueiro. Conta como Deus mandou moer
unha estrela e repartiu o seu flamíxero po
entre a xente. Ese foi o primeiro fogo que habitou nos homes. Pasado un tempo,
co po que lle sobrara, Deus fixo a estrela que guiou ós Reis Magos ata o
presebe de Belén... E como esta noite tampouco debe faltar unha panxoliña, aquí
lles deixo un par de estrofas da que cantabamos na misa do galo de San Clodio,
xusto cando se ía bicar o Neno e se descubría o monumental nacemento que facían
os rapaces.
Pola media noite
Cando o galo canta
Nunha vila santa
Que se chama Belén
Nunhas pobres pallas
Nun pobriño establo
Naceu malpocado Xesús
Xesús noso ben
Bo Nadal.
Entradas
