Vagabundear

Permítanme que titule o último artigo desta temporada coma unha canción de Serrat: Vagabundear, aquela que con aire de zamba arxentina comezaba: «Harto ya de estar harto, ya me cansé/ De preguntar al mundo por qué y por qué/ La rosa de los vientos me ha de ayudar/  Desde ahora vais a verme vagabundear/ Entre el cielo y el mar, vagabundear...». Porque estamos de vacacións, e tomo un descanso. A escritura crea adición, e na práctica do columnismo, aínda que sexa como diletante, un corre o perigo de acabar vendo a vida en forma de artigos, o que non desexo en absoluto.

E chegadas as vacacións parece obrigado exercer de turista, pero xa saben o que penso do “homo turisticus et peregrinator”, así que trato de practicar ese oficio o menos posible. Porque, a pesar de que tal cousa poida considerarse herexía na Galicia actual, declaro a miña escasa simpatía polo turismo de masas. Non obstante, considero positivo o cambio de aires, e gústame viaxar e que a xente viaxe, sobre todo cando é nova; porque a viaxe é unha das formas principais de descubrimento e aprendizaxe. Moitos pensan que viaxe e turismo son sinónimos, pero voulles lembrar algo que dicía o meu admirado Josep Pla, coñecedor de medio mundo: «He viajado muchísimo, pero nunca fui un turista». Ata tal punto fuxía Pla dos turistas que o seu medio de transporte preferido eran os petroleiros, e iso que apenas o deixaban fumar neles.

Tamén hai quen pensa que a calidade dunha viaxe ten que ver coa distancia percorrida. Contra isto escribiu Pla dous libros deliciosos nos anos corenta: Viaje a pie e Viaje en autobús. En ámbolos dous recolle  impresións de viaxes a voo de galiña polo seu Empordà natal, e conclúe que ningunha viaxe pode ofrecer tanto interese coma a que leva a descubrir o país propio. E como autobuses locais apenas quedan, centrareime no primeiro libro, que  vén a dicirnos que se un quere coñecer o seu país, unha curta viaxe a pe por algunha das súas comarcas pode ser unha das formas máis doadas e eficaces de logralo. Trataríase simplemente de ir paseando de lugar en lugar e de ir falando coa xente. A pausada velocidade do camiñante resulta óptima para descubrir a fermosura das paisaxes, e na charla coa xente desvélase a maneira de ser máis auténtica e real dun pobo. Evidentemente, as impresións de Pla, tanto no retrato das paisaxes coma no da xente, refírense ó Empordà, e xusto a aqueles difíciles anos da posguerra marcados pola escaseza. Pero sorprende ver como a idiosincrasia do payés catalán pode resultar tan  semellante á do campesiño galego, e o retrato social ben podería reflectir unha realidade moi parecida á nosa dos anos cincuenta, e incluso de principios dos sesenta.

Pero o motivo principal de contarlles todo isto era que talvez esta opción da viaxe a pe, tan barata coma formativa, puidera ter certo interese de última hora para algún lector despistado que aínda non sabe que vai facer no seu tempo de vacacións. Claro que é probable que este tipo de viaxe non se adapte a todo tipo de persoas. En concreto, penso que non é viaxe para mozos, senón para «cuando uno ya está curado de la petulancia de creer que sabe algo de las cosas y busca en los demás lo que le falta y necesita». Ademais, convén advertir que esta viaxe non lle vai facer gañar ningún prestixio entre familiares e amigos, máis ben é probable que comecen a catalogalo coma un tipo raro.

En fin. Deixo aquí a idea e voume como comecei, co Vagabundear de Serrat. «Como un cometa de caña y de papel/ me iré tras una nube pa´ serle fiel/ A los montes, los ríos, el sol y el mar/ A ellos que me enseñaron el verbo amar...»: que ben está todo isto!   

Sexan felices: vagabundeen libremente. 

Artigo publicado no diario La Región o domingo 23 de xullo do 2017.

Outono

Admiremos a los pájaros que emigran

M. Benedetti

A choiva e o vento golpean con furia os cristais da galería. O Arenteiro vai crecido, coma se xa estivésemos a finais de decembro ou principios de xaneiro; as castañas, de tanta auga, saíron bolercas ou con becho. Lonxe quedan os outonos plácidos, de tardes soleadas para facer a madeira nos mimosais, de noitiñas nas adegas para probar o viño novo, de noites a carón do lume do augardenteiro para escoitar os contos inmortais na boca do pobo… Agora, como cantaba o Poeta, “bientôt nous plongerons dans les froides ténèbres…C'était hier l'été; voici l'automne!”, “pronto nos afundiremos nas frías tebras…Onte era verán; hoxe xa é outono!”.

Na radio, un emigrado fai o seu propio relato da crise. Conta que emigrara nos anos oitenta, a Australia, e que lle fora ben. Pero, con dous fillos pequenos e diante da expectativa de xa nunca regresar, decidiu volver, alá polo ano 2000, coa idea de que España xa era un país tan válido para labrarse un futuro coma calquera outro. E regresou. Non obstante, uns cinco anos máis tarde, ó ver a cantidade de mozos con estudos que non atopaban traballo, comezou a  cavilar e a preocuparse polas poucas expectativas que terían aquí os seus fillos. Así que, pouco antes de que estalase todo, colleu as maletas de novo e volveu con todos os seus para Sidney, onde actualmente ten unha pequena empresa de limpeza. Conta como agora os seus fillos, mozotes de algo menos de vinte anos, están estudando na universidade, e como compatibilizan os estudos cun traballo no que gañan o suficiente para cubrir os seus gastos. O relato prodúceme envexa e tráeme á cabeza outra reportaxe recente, neste caso dunha televisión, na que media ducia de emigrantes galegos dos anos sesenta e setenta, agora retornados a Galicia, contaban a súa experiencia vital. Todos coincidían nunha cousa: no gran erro que cometeran, tanto ó traer ós seus fillos coma ó enterrar aquí os cartos que aforraran fóra. Agora, as súas propiedades valen menos do que lles custaran e os seus fillos, titulados universitarios case todos, deben enfrontarse outra vez ó incerto camiño da emigración: unha viaxe que houberan aforrado de non ter volto… Penso entón nos meus fillos, nos meus alumnos, nos mozos en xeral, atrapados neste do reino do nepotismo e  da gran estafa en que se converteu España, e lembro uns versos dunha canción de Serrat que escoitaba no internado, hai máis de corenta anos, ó tempo que eses emigrantes retornados saían a buscarse a vida polo mundo:

Escapad gente tierna,

que esta tierra está enferma,

y no esperes mañana

lo que no te dio ayer,

que no hay nada que hacer.

Toma tu mula, tu hembra y tu arreo.

Sigue el camino del pueblo hebreo

y busca otra luna.

Tal vez mañaña sonría la fortuna…

É outono. Admiremos ós paxaros que emigran.

Artigo publicado no diario La Región o xoves 20 de novembro do 2014

Semana Santa

Entre os diversos tempos do ano poucos cambiaron tanto coma a Semana Santa. Non falo do tempo atmosférico, que, a pesar do cambio climático, segue a ser o de sempre: un tempo de plena primavera. Tampouco do tempo escolar, de felices vacacións como xa o era en tempos do Imperio Romano. Nin sequera do litúrxico, que tamén se mantén no que era.  Non, eu falo do xeito de vivir a Semana Santa, que nada ten que ver co de hai corenta ou cincuenta anos, que era o que, con poucos cambios, mantivera a tradición cristián durante séculos.

A min gustábame aquel tempo de Semana Santa da infancia e da adolescencia, aínda que é probable  que agora non me gustase. Porque o tempo pasa: ó neno repúgnalle o ruxe-ruxe que adoraba de bebé, o mozo vai abandonando os xogos da adolescencia e o vello dubida que algunha vez fose vencido polas paixóns da mocidade. Pero sería absurdo e cruel que o vello tivese que renegar do vello ruxe-ruxe ou das tolerías da xuventude.

Eu quero dicir que o de Semana Santa non era un tempo triste; ó contrario, penso con Unamuno que era dos máis desexados e poéticos do ano. Agora, por exemplo, pode parecer absurdo o que desfrutabamos os nenos léndolle Vía Crucis ós maiores, na igrexa: eu sentía a súa emoción baixo a forza do relato, sobre todo na IV Estación, cando a Nai se atopaba co Fillo e non podía facer nada para defendelo: “¡Que dolor para Jesús y que dolor para su Madre!”; e na XII, cando Xesús exclamaba: “¡Dios mío, Dios mío! ¿por qué me has abandonado?”. Ou os nervios que pasabamos na sancristía cando  se repartían os traxes de monaguillo, xusto antes dos oficios, moi semellantes ós nervios dos xogadores cando o adestrador dá a lista dos titulares que van xogar o partido e reparte as camisetas: unha das maiores ofensas que recibín na vida foi o ano que a sancristana, a Carmiña “A Ferreira”, que en gloria estea, me deu o hábito dos pequenos, o de nazareno, cando eu pensaba que ía levar o dos grandes, o de axudar á misa. Ou a alegría das partidas de marro, na Praza de San Clodio, entre oficios do Xoves Santo; e a de ir tocando a carraca, en silencio de campás, por tódolos lugares da parroquia, cantando en atolada e infantil correría: O primeiro, o primeiro!... O segundo, o segundo!... E o fervor que se observaba naquelas procesións de imaxes tan impoñentes, coma a da Dolorosa, co seu corazón de prata atravesado por mil frechas de dor; ou a do Nazareno, preso á columna cunha corda que a min sempre me parecía demasiado luxosa para o relato, igual cá saia de terciopelo vermello que vestía; e o medo que metía a daquela furna de cristal onde, envolto nunha saba branca, ía o Cristo articulado que, segundo contaban, se utilizara nos desencravos de antano. E que dicir das sesións do Cine Principal, sempre cheo en ausencia de baile, que mesturaban nesas datas os temas relixiosos cos de crimes e misterios, sendo a miña debilidade as películas do Santo “El enmascarado de plata”.

Logo, coa mocidade, da man do ministro Fraga, chegou o turismo a Leiro. Serrat cantaba a Saeta de Machado e o Romance de Curro el Palmo mentres eu cruzaba, en vagón de segunda, os océanos verdes dos Campos de Castilla camiño de Ribadavia.  Cando a Semana Santa era calorosa xa se vía algún bikini polo Misieiro, e a parella da Garda Civil, por recomendación do párroco, facía horas extra, tanto para limitar o esplendor sobre a herba da beira do Avia coma para desenchufar a máquina de discos da cafetería do Cámping, acusada de ritmos incompatibles coa Semana Santa. E así foi como comezamos a perder interese polo marro, a faltar a algúns oficios e a esquecernos das procesións. Naqueles marabillosos anos... Despois, o tempo seguiu correndo.

Artigo publicado no diario "La Región" o xoves 17 de abril do 2014