Nunca dejes de creer

Por que son do Atlético? Téñome preguntado iso bastantes veces. E non podo concretar unha resposta, porque non gardo memoria exacta de como adquirín esa condición cando tiña cinco ou seis anos. Pero elaborei unha pequena teoría.

Para comezar, convén saber que fun o primeiro afeccionado do Atlético en San Clodio: xa había moitos do Madrid e algúns do Celta, do Barcelona e do Bilbao, pero ningún do Atlético. Polo tanto, a miña afección non veu de familiares ou de amigos, como é bastante común. Tampouco duns resultados espectaculares: os primeiros anos dos sesenta, cando isto sucedía, foron absolutamente merengues; o Real Madrid de Di Stefano, Puskas e Gento gañou tódalas Ligas do 61 ó 65, mentres o Barça gañara a última no 60. Agora ben, o Atlético comezaba  a aparecer neses anos: fora tres veces subcampión de Liga e gañáralle ó Madrid as finais de Copa do 60 e do 61, sendo campión da Recopa de Europa no 62. En consecuencia, eran anos nos que o Atlético se presentaba como alternativa fronte ó todopoderoso Real Madrid. E aí creo que radica a explicación da miña afección e da de moitos “atléticos” da mesma quinta. Algo semellante podería explicar o incremento de seguidores que tivera o Barcelona de Suárez e Kubala uns anos antes.

Porque, na psicoloxía humana aprézanse dous tipos ben diferenciados: o dos que tenden a seguir ós poderosos, que son pragmáticos e adoitan ser maioría, e o de aqueles que non lles gusta que gañen sempre os mesmos, que presentan certo grao de rebeldía, son máis idealistas e adoitan estar en minoría. Como resulta obvio, moitos do Atlético pertencemos ó segundo grupo. Pero claro, non resulta fácil derrotar ó poderoso: por iso este camiño é duro e minoritario, e non serve para os que teñen a victoria como único fin.

A derrota do sábado foi dolorosa, como tódalas derrotas importantes. Pero, a pesar do que dixo Simeone, nada tivo de fracaso: ó contrario, foi unha derrota sumamente honrosa, decidida polo azar, que tamén forma parte do xogo, e da vida. O Atlético leva perdido tres finais da Copa de Europa, certo; pero ningún dos contrincantes, a pesar do seu inmenso poderío, foi quen de vencelo dentro dos noventa minutos de xogo. Tampouco é certo que ninguén se lembre dos perdedores: talvez a selección máis lembrada da historia sexa a holandesa do 74, a “Laranxa Mecánica” de Cruyff e compañía, que perdeu a final dese ano fronte a Alemaña; e a selección máis lembrada no Brasil non é ningunha das que gañou a Copa do Mundo, nin sequera a de México do 70, senón aquela de Zico, Sócrates, Falcao, .., que xogou en España no 82 e perdeu en cuartos contra Italia; e para min, o Atlético máis glorioso é o da final do 74, o que tivo ó mellor Bayern da historia contra as cordas… Non, non se esquece ós vencidos que souberon resistir e nunca claudicaron, nin no fútbol nin en ningunha faceta da vida; ó contrario, as historias máis eternas son as de perdedores dese tipo: Xesús, Antígona, Espartaco, Don Quijote…

Albert Camus, o gran escritor francés, que chegou a afirmar que todo o que sabía sobre os homes o aprendera no fútbol, reflexionou moito sobre o valor das victorias e das derrotas, e era un amante das causas perdidas. Porque non cría na existencia das causas victoriosas nin na dos trunfos absolutos: a vída, esa historia que sempre acaba mal, só sería un conxunto de pequenas victorias e derrotas pasaxeiras que conviña relativizar… María Zambrano, que falara destas cousas con Camus, deixou escrito: «Para ser home é preciso ser vencido […] e todo o vencido está chamado a renacer […] e a vencer, se é que vence, coa sabedoría dos derrotados»… Pero para chegar ata aí é preciso que “nunca deixes de crer”.

Artigo publicado no diario La Región o domingo 5 de xuño do 2016.

Cinco minutos

Cando desde esta mesma columna, alá polos principios do ano,  rememoraba a Eusebio e a Luís, nin sequera podía sospeitar que un dos finalistas da Copa de Europa deste ano sería o Atlético, o meu equipo desde neno. Pero como daba por sentado que só un milagre podería darlle ó Atlético o título, nada pensaba escribir esta semana ó respecto; isto con independencia de que a miña paixón futbolística teña decaído moito co paso dos anos. Aínda así, como os milagres suceden ás veces, o sábado levanteime disposto a  favorecer esa posibilidade. E nada mellor para iso ca poñerse na man dos santos. Así que, non ben almorcei, collín o coche e dirixinme a Allariz. Alí, dentro das xornadas que, sobre Santa Mariña de Augasantas, organiza cada ano o amigo José Ramón Seara, asistín á conferencia “Antigos santos titulares das parroquias de Galicia”, impartida polo profesor González Reboredo, un dos maiores expertos vernáculos en materia de haxioloxía. Seguín con gran atención a disertación, pero, a cada santiño que o erudito ía citando, de Santo André a San Xurxo, pasando por San Mamede, eu rezaba polo baixiño: roga por nós! E non me chegou con iso; aínda que o profesor Reboredo fixo saber que gran parte do santoral portugués coincidía co galego, ó chegar á casa  collín o meu devocionario da Nossa Senhora da Peneda, e con el nunha man e a insignia do Atlético na outra, fronte as imaxes de Santa Daría e San Crisanto mártires, que teño no meu escritorio, preguei afervoado: “Diante do Real Madrid/ Mae e Senhora Nossa/ Guardai-nos e defendei-nos/ Como coisa propia Vossa”. E o caso foi que o milagre deuse: na cabeza de Godín e no minuto 35 do partido. Non caín en que o sábado podía ser día de máis milagres.

Conta Borges no “Milagre Segredo” como Jaromir Hladik, autor dunha traxedia inconclusa que levaba o significativo título de “Os inimigos”, avisado da inmediatez da súa morte cando aínda lle quedaban dous actos por escribir, pregoulle a Deus, dono dos séculos e do tempo, que lle dese un ano máis de vida, para así poder rematar o seu drama. A noite anterior á morte anunciada, en soños, cando consultaba un mapa da India nunha biblioteca, Jaromir escoitou unha voz ubicua que lle dicía: O tempo que solicitaches foiche outorgado. Dun xeito semellante, ó Madrid, cando tiña todo perdido, foille concedido un tempo extra milagreiro na final do pasado sábado. A revelación da concesión non sucedeu nin en soños nin dentro dunha biblioteca; co árbitro por intermediario, ocorreu no propio estadio, en Lisboa, e a duración exacta do tempo de graza foron cinco minutos. Podería parecer pouco, comparado co ano concedido a Jaromir para rematar cos inimigos, pero quen pregou e foi escoitado debía coñecer a canción de Víctor Jara “Te recuerdo Amanda”, cando proclama sobre a relatividade do tempo: “la vida es eterna en cinco minutos… y en cinco minutos quedó destrozado…”. Non obstante, teño dúas dúbidas sobre este milagre: unha, sobre quen e como realizou a petición en tempo e forma da concesión, porque Florentino non me cadra nin con Borges nin con Víctor Jara; dúas, o porque da xenerosa dádiva de Deus fronte á inxusta petición do poderoso. 

Claro que, ben mirado, esta elucubración debe ser unha típica parvada das miñas: calquera pode deducilo do pouco eco que tivo nos medios de comunicación a prodixiosa dilatación do tempo que se deu en Lisboa. Todos a consideraron do máis normal. En fin, parece que o máis probable é que non  houbera tal milagre, e que a circunstancia observada tivese a súa  lóxica. Igual có tsunami electoral do día seguinte.

Artigo publicado no diario "La Región" o mércores 28 de maio do 2014

Luis

Daba conta hai pouco nesta columna da morte de Eusebio; con máis razón debo dala agora da de Luis, eu que son do Atlético de Madrid desde que estou no uso dela. Gardo coma ouro en pano a colección de cromos da tempada 65-66, de cando o equipo aínda xogaba no Metropolitano, e alí xa aparecía Luis, con Madinabeitia, Rivilla, Glaria, Collar, Mendoza..., co seu aspecto de pistoleiro camorrista de western de serie B. Aquela primavera ye-ye do 66, eu saía da escola e eles gañaban a Liga.

Agora, os múltiples panexíricos destacaron máis o Luis adestrador, debido ós maiores éxitos que acadou nesa faceta, pero el non era un adestrador: el era un xogador que adestraba. De feito, pasou de ser o primeiro ó segundo, no Atlético, dun domingo a outro e sen solución de continuidade, na metade da tempada 1974-75. E toda a traxectoria como adestrador pode explicarse desde a súa experiencia de xogador; máis concretamente, creo eu, desde a súa experiencia como xogador da final da Copa de Europa de 1974, o partido que tamén marcaría a esencia do que é considerado ser do Atlético: ser sufridor.

Lembro a machacona definición que sempre daba do fútbol: “ganar, ganar y volver a ganar... Los subcampeones no existen!”. Luis non fora un gran xogador, fora un xogador notable, pero non unha figura como puideron selo Amancio, Suárez, Gento, ou incluso Ufarte ou Gárate  El era un traballador do fútbol que fora aprendendo, sen necesidade de acudir á mitoloxía clásica de Ulises e Polifemo, nin á relixiosa de David e Goliat, nin á histórica de Viriato, que tamén ós pequenos se lles acaba presentando a oportunidade de vencer: é cousa de paciencia e de estratexia. E esa oportunidade presentóuselle a Luis e ó Atlético cando eu xa estaba na universidade, o 15 de maio de 1974, na final contra o Bayern Munich, aquel xigante de Maier, Breitner, Beckembauer, Müller, Hoenes... espiña dorsal do que sería o equipo campión do mundo, aquel mesmo verán, no mundial de Alemaña. Para colmo, o Atlético chegaba moi minguado á final de Bruxelas, despois da “batalla de Glasgow” contra o Celtic, onde perdera a baluartes do equipo coma Ayala, Ovejero ou Panadero Díaz. Pero aquel Atlético de Madrid de Juan Carlos Lorenzo, con Reina, Heredia, Ufarte, Irureta, Adelardo, Garate, Luis... era un equipo veterano, que sabía sufrir: contra o Bayern tocaba aguantar, tocar e tocar, e esperar a oportunidade que se había de presentar. E presentouse, faltando só 5 minutos para que rematase a segunda parte da prórroga e o partido: un libre directo a favor do Atlético na situación propicia para a especialidade de Luis. E o pistoleiro non fallou: soubo buscar o talón de Aquiles xunto ó pau dereito da portería de Maier. E a explosión de xúbilo foi inconmensurable. Pero os saltos de Luis celebrando o gol non foron coma os das estrelas, que tan só buscan o recoñecemento do público, non, eran os saltos atoleirados dun home que, sabedor das súas limitacións, aparece superado pola magnitude do conseguido coa forza da fe e do sufrimento. Logo, o gol daquel alemán de nome impronunciable (Schwarzenbeck), desde case o medio do campo e no último minuto, foi a lección, ás veces ignorada, da forza terrible do destino... Debeu de ser un dos días que máis choramos, pero tamén foi un dos que máis aprendemos. Por iso as máis grandes historias da vida e da literatura son sempre de perdedores. Naquel partido, o Atlético perdeu a súa oportunidade de darlle a volta á historia, pero aprendeu que era posible darlla. E Luis, con 36 anos,  soubo que xa non podería ser campión de Europa, pero, a cambio, converterase nun home realmente sabio... O resto do relato é ben coñecido.

Artigo publicado no diario "La Región" o xoves 13 de febreiro do 2014