Giacomo Leopardi faleceu en Nápoles en 1837, nunha epidemia de cólera. Segundo o relato máis estendido, foi o amigo máis querido, A. Ranieri, quen salvou os seus restos da foxa común e correu cos gastos do enterro e cos dun panteón cunha lápida conmemorativa con texto de P. Gordani, escritor e amigo do poeta. No texto, destaca unha anotación sobre Leopardi: «Ammirato Fuori D´Italia»; porque a fama que o converteu, anos despois da súa morte, en gloria nacional, veu de fóra. Pero iso non resulta raro; Leopardi xa reflexionara sobre ese tema no ensaio Parini ou a gloria, onde fala das envexas, censuras, calumnias e demais instrumentos que a malignidade humana máis próxima coloca no tortuoso camiño dos que pretenden alcanzar a gloria coa pluma, impedindo a celebridade en vida de moitos grandes escritores.
Un caso paradigmático foi o de Cervantes, que concibiu o Quixote no cárcere e morreu pobremente en Madrid, en 1616, diante da indiferencia oficial e o desdén académico, por ser considerado un autor cómico vulgar. Iso explica o esquecemento no que quedou a súa tumba no convento das Trinitarias e a imposible localización dos seus restos pasados os anos. Porque o aprezo do Quixote como obra clásica veu do estranxeiro, sobre todo de Inglaterra, onde no XVIII comezou a considerarse obra modélica. L. Sterne, o xenio literario da época, no Tristram Shandy, fala do «sen par Fidalgo da Mancha», que «con todas as súas tolerías, admiro máis e desexaría coñecer antes có maior heroe da antigüidade». E S. Johnson, entón o crítico literario máis reputado, cualificaba ó Quixote de «obra inmortal». Mentres, o Padre Feijóo nin sequera citaba a Cervantes nas Glorias de España, e houbo que esperar á xeración do 98 para que don Miguel, ou máis ben o Quixote, fose valorado como merecía, aínda que fora a costa dunha reductora interpretación da obra magna en clave nacionalista: «Biblia nacional de la religión patriótica de España», lle chamou Unamuno, que, como home que era, tampouco se librou de escribir algunha parvada.
En 1900, cando se abriu o ataúde de Leopardi, só se atoparon uns poucos ósos, nin sequera un cranio, xunto cun zapato de tacón, talvez o único que pertencera ó poeta. O zapato vendeuse ó mellor postor e a caixa cerrouse sen máis investigacións. Ranieiri, o “amigo da alma”, confirmando os peores augurios da teoría do pesimismo leopardiana, resultou ser un mentirán e un aproveitado que organizara todo un simulacro para gañar a súa parte de gloria e para converterse no editor da obra do finado. En 1938, Mussolini trasladaría con gran solemnidade os supostos restos de Leopardi ó Parque Virgilio de Nápoles; mentres, os verdadeiros seguirían na foxa común. Non obstante, por Parque Virgilio aínda pasan moitos turistas para honrar ó poeta…E todo ese turismo contribúe á economía napolitana…
Eu convidaría a todos os que agora andan buscando os ósos de Cervantes a que se pasasen por Nápoles: talvez alí puidesen aprender algo sobre a “posta en valor” dos conxuntos de osos incertos, aínda que aquí tamén saibamos algo diso... Mentres, eu comprázome en escoitar ó sabio académico dar no cravo, cando cualifica o proceso de “parvada” apoiada na “cultura da chequeira”, e en pensar no tranquilos que estarían Leopardi, Cervantes e tantos outros, proseguindo os seus estudos da xeoloxía dos camposantos, se houberan tido a intelixencia de Shakespeare, que tomou a precaución, no verso final do seu epitafio, de lanzar unha maldición contra calquera que se atrevese a remexer nos seus ósos: «curst be he that moves my bones», «maldito sexa o que mova os meus ósos». E foi remedio de santo.
Artigo publicado no diario La Región o venres 27 de marzo do 2015.
Entradas
