domingo, 16 de diciembre de 2012

O Nacemento


O Nacemento de Longoseiro

Entre as saudosas lembranzas do tempo de Nadal de antano hai unha sobre a que quixera escribir hoxe: a do “Nacemento”. Si, xa sei que as Árbores e os Papá Noel son agora os principais símbolos do Nadal, pero eu son do tempo dos Nacementos e dos Reis Magos. Cóntovos: 

En San Clodio, alá polo segundo domingo de decembro comezaba para os nenos o importante e gozoso traballo de facer o Nacemento.  Esa tarde íase coller o musgo. Collíase no Amoeiro, un monte que está entre o Mosteiro e San Sebastián, pola antiga verea que unía San Clodio con San Roque e Anllo. As “capelas” de musgo sacábanse con gran coidado, metendo as dúas mans por debaixo e levantando a modiño, e tiñan máis mérito canto máis grandes e máis limpas foran. Logo colocábanse con xeito nun carriño de man que se levaba para tal efecto, sempre cara con cara para que non se manchase en nada o puro verdor do musgo. Cando o carriño estaba acugulado levábase para o Mosteiro e deixábanse as capelas nunha das “cortes”, nome que levaban os numerosos espazos non utilizados que había arredor do claustro vello. Ó mesmo tempo, algúns dos rapaces maiores, que xa sabían manexar un serrón ou un martelo, ían construíndo a plataforma de madeira, unha especie de palco, sobre a que se faría o Nacemento. A plataforma ocupaba todo o espazo absidal da nave da epístola ou “das Marabillas”, que así se chamaba porque estivera presidida en tempos pola imaxe desa virxe. O domingo seguinte, cando todo o material xa estaba preparado, viña un dos episodios máis esperados, o de ir a buscar as figuras do Nacemento. Estas atopábanse nunha grande sala que estaba situada no primeiro piso do convento, xusto entre os dous claustros. As figuras botaban alí todo o ano, entre restos mobles rotos, anacos dalgún antigo retablo, táboas e puntóns. Era un dos poucos días en que se podía andar polas estancias superiores do convento sen unha vixilancia directa dos frades. Esa sala tiña ademais outro encanto: desde ela, con algo de axilidade, podíase acceder ó fallado por unha trapela. Antes de coller as figuras do Nacemento, nunca faltaba unha viaxe exploratoria polos vastos e ignotos territorios do fallado do convento, unha aventura tan fascinante coma un relato de Julio Verne. As figuras do Nacemento parecíannos fermosísimas e enormes, e así as sigo a ver eu no meu maxín. Había que facer varios viaxes, pois soamente se nos permitía levar unha de cada vez: os reis, os paxes, os pastores, a mula, o boi, o san Xosé, a Virxe María (o neno Xesús estaba ó coidado directo dos frades), as ovellas, o can, a muller que lavaba no río… O home do pote era un dos máis desexados, pero ese acostumaba baixalo o monaguillo máis veterano: nestas cousas había unhas xerarquías moi definidas. Entre as construccións estaba o pesebre, o castelo de Herodes, as casiñas dos pastores, a ponte, o pozo da auga … Pero a que máis nos gustaba era o “chalé”,  un verdadeiro chalé de planta cadrada, de estilo modernista, con ventás e balcóns a tódalas fachadas e unha artística cerrada que o arrodeaba; cando se lle instalaba a luz e as ventás cubertas de papel de celofán vermello se iluminaban, todos pensabamos no marabilloso que sería ter unha casa así... 

Da colocación do musgo, do deseño dos camiños con serrín e da situación das figuras ocupábanse os máis veteranos, sobre todo o Juan do Presidente, que agora leva anos en Barcelona e que tiña moito xeito para estas cousas, nas que eu nunca pasei de simple peón. Os últimos detalles dábanos eses poucos privilexiados en segredo, detrás dun telón, baixo a supervisión da sancristana, a Carmiña a Ferreira, e do párroco, o Padre Ofilón. Había anos en que incluso corría un regueiro de auga polo medio e medio do Nacemento,  algo que causaba asombro entre todos os que se acercaban a contemplar o Belén de San Clodio, sen dúbida o mellor de toda a contorna. O domingo anterior á Noite Boa ou ese mesmo día na Misa do Galo sacábase o telón e todos corríamos ilusionados a ver como quedara o Nacemento. Para os nenos era un dos acontecementos máis esperados do ano. A min sempre me parecía fermosísimo e era capaz de botar horas enteiras mirando para aquel pedazo do mundo en miniatura. 

Durante anos tratei de imitar o Nacemento de San Clodio na nosa casa. Primeiro foi na trastenda dos ultramarinos do meu avó Emiliano, con moi pouco entusiasmo pola súa parte, pois non lle gustaba nada que remexera nas súas cousas, e logo na propia tenda, cando esta xa cerrara pola competencia desleal dos novos “supermercados” de Leiro. Entre o Enrique -que ás veces le o que escribo desde o Brasil-e máis eu, durante o ano, como descendentes de carpinteiros que eramos, fomos construíndo con taborelas unhas casiñas semellantes ás do convento, o castelo, o pesebre, a ponte... Con iso e con algunha que outra figura mercada na tenda da Marisa da Veiga, en Leiro, e outras que había pola casa, fun facendo os meus primeiros Nacementos. Logo, cando xa ía ó Instituto, a cousa foi mellorando con algunha figura mercada, entre as máis baratas, na librería Valeiras de Ribadavia –con que cobiza mirabamos para aquel escaparate cheo das  marabillas dun Nacemento!-. Pero cando de verdade me sentín orgulloso foi cando fun capaz de instalar un circuíto de alumeado eléctrico no meu Nacemento –logo das prácticas nesta disciplina con don Jesús “O Cerilla”,  no segundo curso do Instituto-. Teño que dicir que os inimigos máis grandes do meu Belén eran os ratos, que desfacían de noite o que eu facía de día. Foi así que, un ano, talvez despois de ver algunha película da Segunda Guerra Mundial, discorrín, sen dicirlle nada ó meu avó, instalar uns arames electrificados arredor do Nacemento, para a súa protección. Na primeira noite caeu un dos ratos saboteadores, que apareceu chamuscado. Pero houbo un conato de incendio na casa e o asunto acabou nunha malleira e na retirada inmediata de tódolos elementos eléctricos do meu Nacemento…

Xa non hai rapaces en San Clodio, pero supoño que pola sancristía aínda quedará algunha das figuras aquelas que tanto nos ilusionaron a xeracións e xeracións de nenos da parroquia… Hoxe foi domingo. Na parroquial de Longoseiro, onde asisto á misa regularmente coa miña familia, hai un humilde pero fermoso Nacemento. Non é tan grande coma aquel de San Clodio, pero está feito con moito xeito e con moito cariño. Cando rematou a misa quedeime a miralo con máis detemento, e lembreime, con nostalxia, do Nacemento de San Clodio e do meu, do chalé e do vello do pote, do fallado do convento e dos meus amigos da infancia, esparexidos uns por este mundo e outros polo outro… Estou seguro que, cada Nadal, tamén eles, o mesmo ca min, se lembraran do  Nacemento de San Clodio...







No hay comentarios: