Que deitas no teu cabelo?
Deito-lhe água da fonte
E rama de tormentelo.
Cantiga popular do Laboreiro
1. Compráceme cando viaxo en autobús ou en tren permanecer en silencio, somerxida a vista nas paisaxes e o pensamento nas lembranzas.
2. As paisaxes que un ama non son soamente xeografía, constitúen un dos diversos conxuntos de fondos espaciais sobre os que foi devalando a vida.
3. Unha viaxe por terras coñecidas sempre é, ademais dun desprazamento no espacio, unha viaxe no tempo: aquel encoro, unha excursión na infancia; aquel campo de fútbol, un partido na adolescencia; aquel pobo, unhas festas do verán; aquela hermida, a voda dun amigo da mocidade; aquel camposanto, a aperta de pesar emocionada a un compañeiro xa maduro. A vida mesma.
4. O mellor instrumento para espantar a choiva é o paraugas. Desde que o inventamos, Ourense é a provincia de Galicia onde menos chove. Agora, incluso forma parte da denominada España seca.
5. Leboreiro/Laboreiro: A primeira é única vez que pasara polo Castro –haberá uns quince anos-, a estrada desde a fronteira da Meixoeira aínda era un simple camiño de terra. Non reparei daquela en que o nome do pobo era Castro Laboreiro, e non Castro Leboreiro como acostumamos dicir aquí, e o mesmo ocorre co nome da serra homónima, Leboreiro entre nós e Laboreiro en Portugal. Tal vez non sexa un topónimo tan transparente como eu pensaba, Leboreiro do latín Leporarium ‘lugar onde abundan as lebres (lepus, oris)’.
6. Unha das maiores riquezas destas terras son as súas augas. Non creo que haxa outro lugar no mundo onde sexan tan limpas e transparentes. A pesar do esforzo da andaina, non bebín en toda a mañá. Estou convencido de que mirar para estas augas basta para calmar a sede.
7. Andamos cinco horas, subimos e baixamos, atravesamos montes e herdades, veigas e pequenas aldeas de casas ben telladas. Pero, nin unha soa persoa se cruzou no noso camiño. Nin sequera cans, nin gatos. Soamente un par de ovellas, unha branca e outra moura. Algúns cabalos ó lonxe, no monte. Paréceme unha terra fascinante, pero sen xente resulta triste.
8. Cando camiño gústame a compañía. Ir falando de calquera cousa intranscendente; pouco do que se vai vendo, que iso salta á vista.
9. Algún carballizo, toxos, xestas, carrascos e penedos. Se me raptasen e me deixasen perdido por estes montes, de topar con alguén preguntaríalle: cara a onde cae Ribadavia?
10. Para min o verdadeiro símbolo de Portugal é o bacalhau –aquí con broa-. ¡Que ledicia, ter un país unido en torno a unha mesa! Pero, que xantarían aqueles ós que non lles gustase o bacalhau? É o que ocorre con tódolos símbolos.
11. Despois de xantar, o coto onde están as ruínas do castelo medieval, construído no mesmo solar do vello castro que dá nome ó pobo, cando esta terra aínda era Galicia, convídanos desafiante a que subamos ata alí. Pode máis a preguiza. Ademais, nunha viaxe sempre resulta conveniente deixar algo importante sen ver. Servirá de desculpa para outra viaxe, o mesmo que o mítico penedo de Anamán, que diviso ó lonxe.
12. De camiño á Peneda o autobús detense por mor dunhas vacas piscas que baixaron á estrada. Comprobo a súa pequena estatura, e a corna en forma de lira. Pero non son quen de distinguir se teñen os mesmos ollos das putas babilónicas dos que fala Ferrín.
13. As putas sempre resultaron moi literarias. Walter Benjamin escribiu un tratado sobre esta relación en trece teses. A primeira di: Os libros e as putas poden levarse á cama. Claro que non todos os libros se levan á cama. O meu amigo Carracedo, dubidando das vantaxes de ter unha parella moi culta, apuntaba que ninguén se ía á cama co Larousse.
14. No colo da miña avoa de Barzamedelle debín oír falar por primeira vez da Peneda. Non me lembro diso. Pero logo, de neno, e iso si o lembro, en innumerables ocasións escoitei o relato daquelas viaxes que cada ano, a principios de setembro, facían milleiros de ribeiraos, entre eles os meus avós, ata ese santuario portugués que me resultaba tan exótico. A viaxe realizábana a pé ata Ribadavia, alí collían o tren ata Frieira, pasaban a barca do Miño e logo, despois dun día enteiro andando, chegaban á Peneda. Para min, o momento culminante do relato era aquel no que os romeiros avistaban o lagarto, un gran penedo, dicían, coa forma de tal reptil. A visión indicaba que o santuario xa estaba cerca.
15. A primeira vez que fun á Peneda, trinta anos despois de escoitar aqueles relatos, desde moito antes de chegar, ía eu nervioso inspeccionando as múltiples formas dos penedos que debuxaban a liña do horizonte dun lado e doutro da estrada. Notei esa excitación tan agradable e característica que precede ó desenlace de sucesos importantes que se prevén favorables. De pronto, á esquerda, nun outeiro, divisei un “penediño” cunha forma certamente parecida á dun lagarto coa cabeza erguida, pero en nada semellante ó que eu imaxinara. Sería esa a pena do lagarto? Cando cheguei á Peneda, un tendeiro confirmoumo. Desde aquel día dubido diso tan repetido de que unha imaxe vale máis ca mil palabras, ás veces unha soa palabra pode valer máis ca mil imaxes.
16. A tradición da Peneda remonta a antigüidade da devoción á Virxe neste lugar ó século XIII. Hai seguridade de que nas pestes do século XVI xa era santuario moi concorrido. Observando o impoñente penedo da Meadinha, a carón do santuario, penso que non sería estraño que se tratase dun monte mítico xa desde épocas precristiáns. A imaxe do gran penedo, o santuario e a fervenza que baixa desde a cima do coto, é unha das que valen máis ca mil palabras.
17. Nunha ocasión asistín á novena na Peneda, procesión incluída. Lembro con que devoción aquelas humildes xentiñas –a Peneda é unha romaría de xentes humildes- cantaban as sinxelas e fermosas estrofas do himno á Virxe:
Nós Te louvamos, María!
Sob o Teu manto de seda
Buscamos paz e alegría
18. De abril do 2009. Entre as quinquilladas que vendían como lembranza nas tendas da Peneda, busquei eu aquelas cornetas de barro, pintadas de vivos cores, que meus avós me traían de agasallo un ano si e outro tamén, e que eu nunca fun quen de facer soar. Non as localicei. O dono dun dos negocios díxome que había moitos anos que as deixaran de fabricar.
Xa ninguén merca cornetas de barro, pero ¡canto daría eu por unha!
Entradas
No hay comentarios:
Publicar un comentario