Sempre me interesou atopar as historias que se esconden detrás da asignación dos alcumes. Baixo o meu punto de vista é unha das actividades onde mellor se manifesta a gracia e o enxeño do pobo galego cando se trata de poñerlle nome a algo. Nas investigacións de onomástica histórica dámonos por satisfeitos se desvelamos o significado dun determinado alcume a través da análise lingüística. Non obstante, convén saber que, ás veces, o significado real do alcuño que se lle asigna a un individuo resulta indescifrable por ese método, xa que nada ten que ver co campo semántico do nome propiamente dito.
Entre os alcumes de San Clodio que eu escoitaba de neno había un que chamaba especialmente a miña atención, tratábase de Pavoni. Entre persoas educadas, pertencía ó grupo dos que se utilizaban soamente cando o interesado non estaba presente, aínda que non acababa de ver que ofensa podía esconder aquel mote[1] tan eufónico. Eu relacionábao con Rita Pavone, a mociña italiana co pelo cortado ao garçón que cantaba cousas tan fermosas coma Mio cuore, tu stai soffrendo, cosa posso fare per te... Pero non, en realidade nada tiña que ver con iso, aínda que Pavoni sexa unha variante do apelido italiano Pavone -pavone en italiano significa pavo real-, que debe ter unha orixe semellante ó noso Pavón –apelido que tamén existe en Italia-.
O mote de Pavoni correspondíalle ó Fabio de Cabo, que en paz estea. Nos primeiros recordos que conservo del, o Fabio xa era un home de mediana idade. Era un daqueles agricultores do Ribeiro de antano que a pesar da súa humildade, vistos calquera domingo, con chaqueta e garabata, paseando por Leiro ou Ribadavia, ninguén os diferenciaría de verdadeiros señores. Logo, cando eu era mozo e o tratei, comprobei que o seu porte señorial correspondíase perfectamente co seu xeito de ser de persoa razoable, é dicir, de persoa que razoaba ben. Entendía moito de xardinería, de árbores froiteiras e, por suposto, de cepas. Deses coñecementos, coma os autores clásicos, sacaba boa parte dos seus afinados razoamentos, e a min compracíame moito a súa conversa. Lembro ben o día que me atopei con el, xa velliño, logo dalgún tempo sen velo e despois dun achaque que tivera. Saudeino e díxenlle convencido: Véxote moi ben Fabio. El respondeume sorrindo, pero escéptico: Ás veces ves unha mazá moi fermosa e coloradiña, pero cando a vas comer resulta que a metade, por dentro, está podre. Eu pensei que era unha broma das del, pero o certo é que pouco durou desde que aquilo me dixo.
A pesar dos seus coñecementos agronómicos e do bo uso que facía deles na dialéctica, o Fabio, coma todos os mortais, non destacaba en todo o que lle houbera gustado destacar. Unha das artes nas que non brillaba, a pesar das horas que dedicaba á súa práctica, era na das cartas: gustáballe moito xogar a partida, pero poucas veces gañaba. A súa fama de perdedor era tal que poucos querían levalo de parella. Sempre se queixaba da mala sorte, pero o certo é que poñía bastante da súa parte para que o resultado final fose o habitual. Deste xeito, é o caso que cada domingo, o pobre Fabio, tiña que facer catro ou cinco viaxes ata a barra para pagar o café dos contrincantes. Xustamente de aquí, e non de calquera cousa que tivese que ver co pavo real, ven o alcume de Pavoni que lle puxeran ó Fabio: no antigo Café do Alfredo de Leiro, a cafeteira, segundo se podía ler nas brillantes letras vermellas que coroaban a maquina, era unha PAVONI. Os compañeiros comezaran a chamarlle Pavoni porque pagaba case tantos cafés coma cafés facía a cafeteira PAVONI. Cando isto descubrín, entendín que ninguén, que fose persoa educada, se dirixise a el polo seu alcume.
Non era Pavoni o único alcume de San Clodio que tiña a súa razón de ser nun instrumento tecnolóxico. Lémbrome doutra familia que era coñecida, neste caso, non por un, senón por dous alcumes: os Serenos e os Chocarros. O primeiro resultaba transparente, aínda que non se refería á serenidade coma unha virtude especial da familia ou dalgún dos seus antepasados, simplemente a que o patriarca fora o sereno da fábrica de madeiras do señor Arsenio, na Esperela. O segundo, Chocarro, que finalmente se impuxo ó primeiro, resultaba máis misterioso. Coma Pavoni, sería case imposible coñecer o seu significado sen coñecer a historia da súa asignación. Ten a súa orixe no nome dunha empresa de Navarra que, alá polos anos cincuenta do pasado século, veu montar a maquinaria da antiga fábrica de madeira do señor Arsenio. A empresa chamábase Hermanos Achucarro[2]. O nome debeulle facer gracia ós traballadores da fábrica e quedou coa herdanza onomástica o sereno, ó que comezaron a chamarlle Achucarro > Chucarro > Chocarro os seus compañeiros de traballo.
Foise o Pavoni a estudar a xeoloxía do camposanto de San Clodio, desapareceu a fábrica do señor Arsenio e poucos teñen memoria dos Serenos. Queda hoxe daquela familia un fillo do antigo sereno, o Gerardo Chocarro, que é algo máis vello ca min. Casou en Cuñas e hai moitos anos que vive en Suíza. Cando algún verán nos atopamos, fálame daquelas fermosas paisaxes do lago Constanza e de Kreutzlingen, moi preto da súa casa. Faino porque sabe que me gusta escoitalo falar deses lugares.
[1] Ainda que non aparece nos diccionarios de galego, esta é a palabra –viva en portugués e castelán- que se utiliza no Ribeiro para referirse ós alcumes, e xa o era en tempos do P. Sobreira.
[2] Achucarro é apelido vasco, do topónimo Atxukarro que en euskera significa algo así coma ‘alto da cima’
Entre os alcumes de San Clodio que eu escoitaba de neno había un que chamaba especialmente a miña atención, tratábase de Pavoni. Entre persoas educadas, pertencía ó grupo dos que se utilizaban soamente cando o interesado non estaba presente, aínda que non acababa de ver que ofensa podía esconder aquel mote[1] tan eufónico. Eu relacionábao con Rita Pavone, a mociña italiana co pelo cortado ao garçón que cantaba cousas tan fermosas coma Mio cuore, tu stai soffrendo, cosa posso fare per te... Pero non, en realidade nada tiña que ver con iso, aínda que Pavoni sexa unha variante do apelido italiano Pavone -pavone en italiano significa pavo real-, que debe ter unha orixe semellante ó noso Pavón –apelido que tamén existe en Italia-.
O mote de Pavoni correspondíalle ó Fabio de Cabo, que en paz estea. Nos primeiros recordos que conservo del, o Fabio xa era un home de mediana idade. Era un daqueles agricultores do Ribeiro de antano que a pesar da súa humildade, vistos calquera domingo, con chaqueta e garabata, paseando por Leiro ou Ribadavia, ninguén os diferenciaría de verdadeiros señores. Logo, cando eu era mozo e o tratei, comprobei que o seu porte señorial correspondíase perfectamente co seu xeito de ser de persoa razoable, é dicir, de persoa que razoaba ben. Entendía moito de xardinería, de árbores froiteiras e, por suposto, de cepas. Deses coñecementos, coma os autores clásicos, sacaba boa parte dos seus afinados razoamentos, e a min compracíame moito a súa conversa. Lembro ben o día que me atopei con el, xa velliño, logo dalgún tempo sen velo e despois dun achaque que tivera. Saudeino e díxenlle convencido: Véxote moi ben Fabio. El respondeume sorrindo, pero escéptico: Ás veces ves unha mazá moi fermosa e coloradiña, pero cando a vas comer resulta que a metade, por dentro, está podre. Eu pensei que era unha broma das del, pero o certo é que pouco durou desde que aquilo me dixo.
A pesar dos seus coñecementos agronómicos e do bo uso que facía deles na dialéctica, o Fabio, coma todos os mortais, non destacaba en todo o que lle houbera gustado destacar. Unha das artes nas que non brillaba, a pesar das horas que dedicaba á súa práctica, era na das cartas: gustáballe moito xogar a partida, pero poucas veces gañaba. A súa fama de perdedor era tal que poucos querían levalo de parella. Sempre se queixaba da mala sorte, pero o certo é que poñía bastante da súa parte para que o resultado final fose o habitual. Deste xeito, é o caso que cada domingo, o pobre Fabio, tiña que facer catro ou cinco viaxes ata a barra para pagar o café dos contrincantes. Xustamente de aquí, e non de calquera cousa que tivese que ver co pavo real, ven o alcume de Pavoni que lle puxeran ó Fabio: no antigo Café do Alfredo de Leiro, a cafeteira, segundo se podía ler nas brillantes letras vermellas que coroaban a maquina, era unha PAVONI. Os compañeiros comezaran a chamarlle Pavoni porque pagaba case tantos cafés coma cafés facía a cafeteira PAVONI. Cando isto descubrín, entendín que ninguén, que fose persoa educada, se dirixise a el polo seu alcume.
Non era Pavoni o único alcume de San Clodio que tiña a súa razón de ser nun instrumento tecnolóxico. Lémbrome doutra familia que era coñecida, neste caso, non por un, senón por dous alcumes: os Serenos e os Chocarros. O primeiro resultaba transparente, aínda que non se refería á serenidade coma unha virtude especial da familia ou dalgún dos seus antepasados, simplemente a que o patriarca fora o sereno da fábrica de madeiras do señor Arsenio, na Esperela. O segundo, Chocarro, que finalmente se impuxo ó primeiro, resultaba máis misterioso. Coma Pavoni, sería case imposible coñecer o seu significado sen coñecer a historia da súa asignación. Ten a súa orixe no nome dunha empresa de Navarra que, alá polos anos cincuenta do pasado século, veu montar a maquinaria da antiga fábrica de madeira do señor Arsenio. A empresa chamábase Hermanos Achucarro[2]. O nome debeulle facer gracia ós traballadores da fábrica e quedou coa herdanza onomástica o sereno, ó que comezaron a chamarlle Achucarro > Chucarro > Chocarro os seus compañeiros de traballo.
Foise o Pavoni a estudar a xeoloxía do camposanto de San Clodio, desapareceu a fábrica do señor Arsenio e poucos teñen memoria dos Serenos. Queda hoxe daquela familia un fillo do antigo sereno, o Gerardo Chocarro, que é algo máis vello ca min. Casou en Cuñas e hai moitos anos que vive en Suíza. Cando algún verán nos atopamos, fálame daquelas fermosas paisaxes do lago Constanza e de Kreutzlingen, moi preto da súa casa. Faino porque sabe que me gusta escoitalo falar deses lugares.
[1] Ainda que non aparece nos diccionarios de galego, esta é a palabra –viva en portugués e castelán- que se utiliza no Ribeiro para referirse ós alcumes, e xa o era en tempos do P. Sobreira.
[2] Achucarro é apelido vasco, do topónimo Atxukarro que en euskera significa algo así coma ‘alto da cima’
Entradas
No hay comentarios:
Publicar un comentario