Hai hoxe un ano estaba presentando, no Centro Cultural da Deputación de Ourense, o meu libro O padrón de San Clodio de 1580. Estudo histórico e ononástico. Pode ser un bo momento para volver a manifestar o meu agradecemento máis sincero a tódolos amigos que estiveron naquel sinxelo acto. Especial mención teño que facer de Pablo Sánchez Ferro, director do Arquivo Histórico Provincial de Ourense, e de Gonzalo Navaza Blanco, presidente da Asociación Galega de Onomástica, copresentadores comigo do acto.
Pablo Sánchez Ferro, Gonzalo Navaza e Frutos Fernández
Teño que dicirvos que, en breve, todo aquel que queira poderá baixar este libro da miña web e doutras semellantes, salvando así o problema que representaba o pequeno número de exemplares editados, problema que imposibilitou a posta á venda do libro. Tamén quero comunicarvos que seguimos traballando co padrón. Tal como apuntaba no prólogo e na propia presentación do libro, o padrón de San Clodio de 1580, ademais do valor onomástico, ten un gran valor histórico, que se irá recoñecendo co tempo. En concreto, creo que se trata dunha das fontes máis completas das que se dispón para o estudo da estrutura da familia na Galicia do século XVI. A busca, análise e posterior estudo de padróns semellantes, xunto cos resultados que en breve esperamos presentar arredor deste da xurisdicción de San Clodio, seguro que poden poñer moita luz sobre este tema, aínda escuro, da Historia de Galicia.
Vaia agora, como conmemoración, o texto que escribira para cerrar o acto de presentación do libro. Hai hoxe un ano.
O padrón de San Clodio de 1580: As palabras imprescindibles
Frutos Fernández González
Un podería pensar que o padrón de San Clodio de 1580 é unha lista de nomes e apelidos sen máis, un documento cun interese restrinxido ós investigadores. Non obstante, eu coido que o padrón é moito máis ca iso. A súa lectura pode ser unha oportunidade de achegarse á historia a través dunha fonte directa. Na realidade unha oportunidade de facer historia, porque a historia nace das fontes, pero as fontes non son historia.
A fonte directa, ademais, produce unha emoción, no simple lector ou no estudoso, moi diferente á que pode producir o libro de historia; unha emoción semellante á que produce a lectura dunha vella carta ou a contemplación dunha antiga fotografía. É unha emoción que nace, creo eu, da percepción de algo moi valioso, da percepción do tempo perdido. Porque resulta indubidable que nas fontes documentais, coma nas vellas cartas ou nas antigas fotografías, fica apreixada unha parte do tempo perdido, e niso xustamente reside boa parte do seu atractivo. Ó fin e ó cabo, tal como deixou escrito San Agustín, a nosa experiencia do tempo redúcese ó instante actual: o pasado e o futuro sólo son xeitos de vivir, tamén de dilatar –diría eu-, o tempo presente. E dilatar o tempo presente, para enriquecelo, non deixa de ser un dos principios fundamentais sobre os que se move a nosa existencia.
Teñen ademais os rexistros do padrón, na miña opinión, algo da esencia dos vellos relatos: dos relatos en estado puro. Relatos do tipo daqueles que escoitamos á beira das lareiras, cando eramos nenos, e entre o fume das tabernas, cando xa o eramos menos. Relatos construídos coas palabras imprescindibles e exentos de toda parolada.
Un dos meus rexistros favoritos do padrón é este de Alonso Suárez, veciño de Leiro:
«Alonso Suarez, biudo, que esta sentado por soldado para la guerra de su magestad. Tiene quatro hijas y un hijo, suyos y de Constança Mosqueyra, su muger, difunta. El hijo se llama Rrodrigo y bibe en la ciudad de Santiago, y la primera hija se llama Briolanja y bibe con Costanza Feixoa en la feligresia de San Clodio, y la otra se llama Maria y bibe con Pedro Suarez, y las otras se llaman Mariña y Costanza y una anda por ay perdida y la otra la crian por servicio de Dios. Tienen bienes por parte de su madre en este lugar y no tienen tutor.».
Teño eu maxinado o relato da historia desta familia contada ó pe do lume nas longas e frías noites do inverno. Comezaría coa narración dos amores de Afonso Suárez e Constanza Mosqueira. Afonso, cando mozos, recitáballe de memoria a Constanza estrofas enteiras do poema do Mío Cid, e por iso lle puxeron ó seu primoxénito o nome do heroe: Rodrigo. Na súa casa tiñan un Amadís, que lían mentres arrolaban a Rodrigo. O libro sería testemuña da concepción de Briolanxa, a máis fermosa entre todas as damas do Amadís. Soñaba Afonso con facer fortuna como soldado nas guerras da súa maxestade, e en volver a Leiro convertido en fidalgo titular dalgún señorío. Mais, cando quixo realizar os seus soños, a teimosa e indestructible realidade do sufrimento humano deixouno a el perdido polos campos de batalla e a Constanza convertida en viúva de vivo ó coidado dos cinco fillos. A carga resultaría insoportable para a pobre Constanza, quen finaría chea de penas e necesidades entre o pranto inconsolable dos cinco cativos. Daqueles soños de Afonso e Constanza quedaría a desgracia dos fillos orfos e o relato da súa historia, transmitida e escoitada polas xentes, xeración tras xeración, ó calor das lareiras nas longas e frías noites do inverno...
Andaba eu dándolle voltas á idea do relato e do narrador en estado puro en relación co padrón de San Clodio e outra vez ó pe do lume, onde acostuman suceder cousas importantes, chegoume unha axuda de valor inestimable. Chegou en forma de artigo de Muñoz Molina, ese magnífico ponderador dos efectos da materia invisible sobre o universo dos homes. Falaba o artigo da importancia do peso do non dito, do non escrito, pero que gravita sobre as palabras para darlle esa densidade misteriosa que constitúe a esencia da poesía. No padrón de San Clodio, queridos amigos, síntese ese peso do non escrito, e por iso coido que está cheo de poesía. Escoitade senón este rexistro de Adega Guerra, veciña de Leiro naquel ano do Señor de 1580:
Frutos Fernández González
Un podería pensar que o padrón de San Clodio de 1580 é unha lista de nomes e apelidos sen máis, un documento cun interese restrinxido ós investigadores. Non obstante, eu coido que o padrón é moito máis ca iso. A súa lectura pode ser unha oportunidade de achegarse á historia a través dunha fonte directa. Na realidade unha oportunidade de facer historia, porque a historia nace das fontes, pero as fontes non son historia.
A fonte directa, ademais, produce unha emoción, no simple lector ou no estudoso, moi diferente á que pode producir o libro de historia; unha emoción semellante á que produce a lectura dunha vella carta ou a contemplación dunha antiga fotografía. É unha emoción que nace, creo eu, da percepción de algo moi valioso, da percepción do tempo perdido. Porque resulta indubidable que nas fontes documentais, coma nas vellas cartas ou nas antigas fotografías, fica apreixada unha parte do tempo perdido, e niso xustamente reside boa parte do seu atractivo. Ó fin e ó cabo, tal como deixou escrito San Agustín, a nosa experiencia do tempo redúcese ó instante actual: o pasado e o futuro sólo son xeitos de vivir, tamén de dilatar –diría eu-, o tempo presente. E dilatar o tempo presente, para enriquecelo, non deixa de ser un dos principios fundamentais sobre os que se move a nosa existencia.
Teñen ademais os rexistros do padrón, na miña opinión, algo da esencia dos vellos relatos: dos relatos en estado puro. Relatos do tipo daqueles que escoitamos á beira das lareiras, cando eramos nenos, e entre o fume das tabernas, cando xa o eramos menos. Relatos construídos coas palabras imprescindibles e exentos de toda parolada.
Un dos meus rexistros favoritos do padrón é este de Alonso Suárez, veciño de Leiro:
«Alonso Suarez, biudo, que esta sentado por soldado para la guerra de su magestad. Tiene quatro hijas y un hijo, suyos y de Constança Mosqueyra, su muger, difunta. El hijo se llama Rrodrigo y bibe en la ciudad de Santiago, y la primera hija se llama Briolanja y bibe con Costanza Feixoa en la feligresia de San Clodio, y la otra se llama Maria y bibe con Pedro Suarez, y las otras se llaman Mariña y Costanza y una anda por ay perdida y la otra la crian por servicio de Dios. Tienen bienes por parte de su madre en este lugar y no tienen tutor.».
Teño eu maxinado o relato da historia desta familia contada ó pe do lume nas longas e frías noites do inverno. Comezaría coa narración dos amores de Afonso Suárez e Constanza Mosqueira. Afonso, cando mozos, recitáballe de memoria a Constanza estrofas enteiras do poema do Mío Cid, e por iso lle puxeron ó seu primoxénito o nome do heroe: Rodrigo. Na súa casa tiñan un Amadís, que lían mentres arrolaban a Rodrigo. O libro sería testemuña da concepción de Briolanxa, a máis fermosa entre todas as damas do Amadís. Soñaba Afonso con facer fortuna como soldado nas guerras da súa maxestade, e en volver a Leiro convertido en fidalgo titular dalgún señorío. Mais, cando quixo realizar os seus soños, a teimosa e indestructible realidade do sufrimento humano deixouno a el perdido polos campos de batalla e a Constanza convertida en viúva de vivo ó coidado dos cinco fillos. A carga resultaría insoportable para a pobre Constanza, quen finaría chea de penas e necesidades entre o pranto inconsolable dos cinco cativos. Daqueles soños de Afonso e Constanza quedaría a desgracia dos fillos orfos e o relato da súa historia, transmitida e escoitada polas xentes, xeración tras xeración, ó calor das lareiras nas longas e frías noites do inverno...
Andaba eu dándolle voltas á idea do relato e do narrador en estado puro en relación co padrón de San Clodio e outra vez ó pe do lume, onde acostuman suceder cousas importantes, chegoume unha axuda de valor inestimable. Chegou en forma de artigo de Muñoz Molina, ese magnífico ponderador dos efectos da materia invisible sobre o universo dos homes. Falaba o artigo da importancia do peso do non dito, do non escrito, pero que gravita sobre as palabras para darlle esa densidade misteriosa que constitúe a esencia da poesía. No padrón de San Clodio, queridos amigos, síntese ese peso do non escrito, e por iso coido que está cheo de poesía. Escoitade senón este rexistro de Adega Guerra, veciña de Leiro naquel ano do Señor de 1580:
Adega Guerra,
muger soltera y baldia.
No tiene casa ni biña ni hacienda
sino lo que pide por Dios,
y se mantiene dello.
En Ourense, un dezasete de decembro de catrocentos vinteoito anos despois.
Entradas
No hay comentarios:
Publicar un comentario